Bức xạ tia cực tím là gì?

Bức xạ tia cực tím (UV) là năng lượng điện từ từ mặt trời, không nhìn thấy được, gây hại cho da và mắt khi tiếp xúc lâu dài.

Bức xạ tia cực tím là gì?

Bức xạ tia cực tím, hay tia UV, là một dạng năng lượng điện từ đến từ mặt trời. Mắt người không thể nhìn thấy loại bức xạ này. Nó là một phần của quang phổ điện từ, nằm giữa ánh sáng nhìn thấy và tia X. Tiếp xúc với bức xạ UV quá mức gây ra các vấn đề sức khỏe, đặc biệt đối với những người thường xuyên hoạt động ngoài trời như bạn.

Khi bạn trekking, cắm trại, hoặc tham gia bất kỳ hoạt động nào dưới ánh nắng mặt trời, cơ thể bạn đều tiếp xúc trực tiếp với bức xạ UV. Hiểu rõ về nó giúp bạn bảo vệ bản thân tốt hơn.

Các loại tia cực tím (UV) chính

Bức xạ UV được chia thành ba loại chính dựa trên bước sóng. Mỗi loại có mức độ ảnh hưởng khác nhau đến sức khỏe con người.

Tia UVA (315–400 nm)

Tia UVA chiếm khoảng 95% lượng bức xạ UV chiếu xuống Trái Đất. Tia này có bước sóng dài nhất, cho phép nó xuyên sâu vào lớp hạ bì của da. UVA là nguyên nhân chính gây lão hóa da sớm, hình thành nếp nhăn và làm suy giảm collagen. Tia UVA hiện diện suốt cả ngày, từ lúc mặt trời mọc đến lúc lặn, và có khả năng xuyên qua mây, sương mù và cả kính cửa sổ.

Tia UVB (280–315 nm)

Tia UVB có bước sóng trung bình và tác động chủ yếu lên lớp biểu bì, lớp ngoài cùng của da. Đây là tác nhân chính gây cháy nắng, đỏ da và phồng rộp. Tiếp xúc lâu dài với UVB làm tăng nguy cơ phát triển ung thư da. Cường độ của tia UVB mạnh nhất vào giữa trưa, từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều, đặc biệt trong những tháng hè. Mây và kính có thể chặn một phần tia UVB.

Tia UVC (100–280 nm)

Tia UVC có bước sóng ngắn nhất và năng lượng cao nhất, nguy hiểm nhất đối với sinh vật sống. May mắn là tầng ozone của Trái Đất hấp thụ hoàn toàn tia UVC. Vì vậy, bạn không cần lo lắng về tác động của nó trong các hoạt động ngoài trời.

Chỉ số tia cực tím (UV Index) hoạt động như thế nào?

Chỉ số tia cực tím (UV Index) là một thang đo quốc tế đo lường cường độ của bức xạ UV gây cháy nắng tại một địa điểm và thời gian cụ thể. Thang đo này chạy từ 1 đến 11+.

Tại Việt Nam, một quốc gia nhiệt đới, chỉ số UV thường xuyên ở mức cao và rất cao. Ví dụ, khi bạn trekking tại Vườn quốc gia Cát Bà vào một ngày nắng tháng 6, chỉ số UV vào giữa trưa dễ dàng đạt mức 10 hoặc 11. Nhận biết chỉ số UV giúp bạn lên kế hoạch và chuẩn bị đồ bảo hộ phù hợp.

Tác động của bức xạ UV đến người đi trekking, dã ngoại

Khi bạn dành nhiều thời gian ngoài trời, cơ thể bạn chịu ảnh hưởng trực tiếp từ bức xạ UV. Các tác động này bao gồm cả tiêu cực và tích cực.

Tác động tiêu cực

• Cháy nắng: Đây là phản ứng viêm cấp tính của da khi tiếp xúc quá mức với tia UVB. Da trở nên đỏ, đau và phồng rộp.

• Lão hóa da sớm: Tia UVA phá hủy collagen và elastin, khiến da mất độ đàn hồi, xuất hiện nếp nhăn và đồi mồi.

• Tổn thương mắt: Bức xạ UV gây ra các bệnh về mắt như viêm giác mạc, đục thủy tinh thể và thoái hóa điểm vàng.

• Ức chế hệ miễn dịch: Tiếp xúc quá nhiều với UV làm suy yếu khả năng phòng vệ của cơ thể, khiến bạn dễ bị nhiễm trùng.

• Ung thư da: Đây là hậu quả nghiêm trọng nhất của việc tiếp xúc lâu dài với bức xạ UV.

Tác động tích cực

Mặc dù có nhiều rủi ro, bức xạ UV cũng có một lợi ích quan trọng. Tia UVB kích thích da sản xuất Vitamin D, một dưỡng chất thiết yếu cho sức khỏe xương và chức năng miễn dịch. Bạn chỉ cần tiếp xúc với ánh nắng mặt trời trong thời gian ngắn mỗi ngày để cơ thể tổng hợp đủ lượng Vitamin D cần thiết.

Cách bảo vệ bản thân khỏi bức xạ UV khi hoạt động ngoài trời

Áp dụng các biện pháp bảo vệ là điều cần thiết để bạn tận hưởng chuyến đi một cách an toàn.

Khi bạn chuẩn bị cho một chuyến leo núi Fansipan hay khám phá hang Sơn Đoòng, việc trang bị đầy đủ đồ chống nắng chuyên dụng là bước không thể thiếu để đảm bảo sức khỏe và trải nghiệm.

Câu hỏi thường gặp về bức xạ tia cực tím

Trời nhiều mây có tia UV không?

Có, đến 80% bức xạ UV vẫn xuyên qua được các đám mây và gây hại cho da bạn.

Ngồi trong ô tô có cần chống nắng không?

Có, kính ô tô thông thường chỉ chặn được tia UVB nhưng vẫn cho phần lớn tia UVA đi qua.

Chỉ số SPF của kem chống nắng đo lường điều gì?

Chỉ số SPF (Sun Protection Factor) chủ yếu đo lường khả năng bảo vệ da khỏi tia UVB gây cháy nắng.

Hiểu rõ về bức xạ tia cực tím và các biện pháp phòng ngừa giúp bạn tự tin khám phá thiên nhiên. Trang bị đúng cách là chìa khóa cho mọi chuyến đi an toàn và trọn vẹn.

Xem các sản phẩm áo khoác chống nắng, mũ và kính râm tại WeTrek.vn.