Cắm ốc băng là gì?

Cắm ốc băng là kỹ thuật xoáy vít chuyên dụng vào băng để tạo điểm neo an toàn khi leo núi băng, đảm bảo an toàn cho người leo.

Cắm ốc băng (Ice Screw Placement) là kỹ thuật nền tảng trong bộ môn leo núi băng (ice climbing) và leo núi hỗn hợp (mixed climbing). Kỹ thuật này bao gồm việc chọn vị trí và xoáy một chiếc vít rỗng, chuyên dụng gọi là ốc băng (ice screw) vào bề mặt băng để tạo ra một điểm neo tạm thời. Điểm neo này dùng để bảo vệ người leo khỏi những cú ngã, thiết lập trạm neo (belay station) hoặc tạo điểm tựa để đu dây xuống (rappel).

Việc thực hiện đúng kỹ thuật cắm ốc băng quyết định trực tiếp đến sự an toàn của người leo. Một chiếc ốc băng được cắm đúng cách vào lớp băng tốt có thể chịu được lực tương đương một chiếc xe hơi nhỏ. Ngược lại, một chiếc ốc cắm sai vị trí hoặc sai kỹ thuật có thể bung ra dưới tải trọng nhẹ, dẫn đến tai nạn nghiêm trọng. Vì vậy, mọi người leo núi băng đều phải thành thạo kỹ năng này trước khi tham gia các hoạt động thực tế.

Độ chắc chắn của một điểm neo bằng ốc băng phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Bạn cần đánh giá tất cả các yếu tố này trước khi quyết định đặt một điểm neo.

Đây là yếu tố quan trọng nhất. Không phải loại băng nào cũng đủ chắc chắn để cắm ốc. Bạn cần học cách nhận biết các loại băng khác nhau:

• Băng xanh hoặc đen trong suốt: Đây là loại băng tốt nhất. Nó đặc, cứng và không có bọt khí. Ốc băng cắm vào loại băng này có độ bám và chịu lực cao nhất.

• Băng trắng đục: Loại băng này chứa nhiều bọt khí nên yếu hơn băng xanh. Bạn vẫn có thể cắm ốc vào đây, nhưng cần thận trọng và kiểm tra kỹ lưỡng.

• Băng rỗ hoặc có cấu trúc như súp lơ: Loại băng này hình thành từ quá trình tan chảy và đóng băng lại nhiều lần. Nó rất yếu, giòn và không đáng tin cậy. Bạn nên tránh cắm ốc vào loại băng này.

Trước khi cắm ốc, bạn hãy dùng rìu băng gạt bỏ lớp băng tuyết mềm hoặc lớp băng bề mặt giòn, yếu để tiếp cận lớp băng cứng bên dưới.

Góc cắm ốc băng so với bề mặt băng ảnh hưởng lớn đến khả năng chịu lực của nó. Góc cắm tối ưu là khoảng 10-15 độ hướng lên, ngược với hướng dự kiến của lực kéo khi có cú ngã. Việc cắm ốc hướng lên một chút giúp các vòng ren của ốc bám vào băng tốt hơn và phân tán lực hiệu quả hơn. Tránh cắm ốc vuông góc 90 độ hoặc hướng xuống, vì chúng sẽ chịu lực kém hơn.

Bề mặt địa hình băng cũng ảnh hưởng đến độ bền của điểm neo.

• Vị trí tốt nhất: Các bề mặt phẳng hoặc hơi lồi là nơi băng thường bị nén và đặc nhất, tạo ra điểm neo vững chắc.

• Vị trí cần tránh: Các khu vực lõm hoặc lòng chảo thường là nơi băng mỏng hơn hoặc đang chịu lực căng. Việc cắm ốc ở đây có thể làm nứt vỡ một mảng băng lớn.

Quy trình cắm một chiếc ốc băng đúng chuẩn bao gồm các bước sau.

Bước 1: Chuẩn bị bề mặt

Chọn một vị trí có chất lượng băng tốt. Dùng đầu rìu băng của bạn gạt đi lớp băng bề mặt yếu, vụn để lộ ra lớp băng cứng, đặc bên dưới. Tạo một mặt phẳng nhỏ để tai treo của ốc băng có thể áp sát vào bề mặt băng sau khi cắm xong.

Bước 2: Bắt đầu xoáy

Đặt đầu mũi ốc vào vị trí đã chuẩn bị. Dùng lòng bàn tay tì mạnh vào đầu ốc, đồng thời xoay ốc theo chiều kim đồng hồ. Lực tì ban đầu giúp các răng cưa sắc bén của ốc bám vào băng. Xoay 2-3 vòng cho đến khi bạn cảm thấy ốc đã bám chắc.

Bước 3: Xoáy hết ốc

Mở tay quay trên đầu ốc ra. Dùng tay quay để xoáy ốc vào sâu trong băng một cách nhanh chóng và nhẹ nhàng. Tiếp tục xoáy cho đến khi tai treo của ốc áp sát hoàn toàn vào bề mặt băng. Toàn bộ phần ren của ốc phải nằm trọn trong băng. Lõi băng sẽ được đẩy ra ngoài qua thân ốc rỗng.

Bước 4: Gắn dây

Sau khi ốc đã được cắm hoàn toàn, bạn gắn một chiếc móc khóa nhanh (quickdraw) vào tai treo. Sau đó, bạn luồn dây thừng leo núi qua móc khóa còn lại để hoàn tất việc tạo điểm bảo vệ.

Leo núi băng là một hoạt động chưa phổ biến tại Việt Nam do điều kiện khí hậu. Tuy nhiên, nhiều người leo núi Việt Nam có tham vọng chinh phục các đỉnh núi tuyết trên thế giới như trong dãy Himalaya, Alps, hoặc các ngọn núi ở Hàn Quốc, Nhật Bản. Nắm vững kỹ thuật cắm ốc băng là điều kiện tiên quyết cho những chuyến đi đó. Bạn nên tham gia các khóa huấn luyện chuyên nghiệp ở nước ngoài và thực hành kỹ năng này trong một môi trường được kiểm soát trước khi áp dụng vào thực tế.

Ốc băng cần được cắm sâu bao nhiêu? Toàn bộ phần ren của ốc phải nằm hoàn toàn trong lớp băng cứng và chắc chắn.

Khoảng cách an toàn giữa hai ốc băng là bao nhiêu? Bạn nên cắm các ốc băng cách nhau tối thiểu gấp hai lần chiều dài của ốc để tránh tạo ra một đường nứt lớn trên băng.

Khi nào cần thay ốc băng mới? Bạn cần thay ốc băng khi các răng cưa bị mòn, cùn, hoặc khi thân ốc bị cong vênh sau một cú ngã mạnh.

Kỹ thuật cắm ốc băng đòi hỏi sự hiểu biết về vật lý, kiến thức về băng và rất nhiều thực hành. Trang bị đúng dụng cụ là bước đầu tiên để đảm bảo an toàn. Xem các loại ốc băng và dụng cụ leo núi chuyên dụng tại WeTrek.vn.