Đập viền là các bậc đá canxit hình thành trong hang động, tạo thành những hồ nước nhỏ nối tiếp nhau như ruộng bậc thang, do nước giàu khoáng chất chảy qua.
Đập viền (Rimstone Dam) là gì?
Đập viền, hay còn gọi là đập bờ mép, là một dạng thành tạo hang động (speleothem). Chúng là những cấu trúc giống như con đập hoặc bậc thang, hình thành từ sự lắng đọng của canxi cacbonat (CaCO3) hoặc các khoáng chất khác. Các đập này ngăn nước lại, tạo thành những hồ cạn bậc thang trên sàn hang động. Vẻ đẹp của chúng thường được ví như những thửa ruộng bậc thang thu nhỏ, lấp lánh dưới ánh đèn khám phá.
Quá trình hình thành Đập viền
Sự hình thành của Đập viền là một quá trình địa chất kéo dài hàng nghìn, thậm chí hàng triệu năm. Nó đòi hỏi các điều kiện cụ thể về dòng chảy, hóa học của nước và địa hình bên trong hang động. Quá trình này diễn ra theo các bước sau:
- Dòng nước chảy: Nước mưa ngấm qua mặt đất, hòa tan đá vôi và trở nên giàu canxi cacbonat. Dòng nước này sau đó chảy vào hang động, di chuyển trên các bề mặt dốc của sàn hang.
- Giải phóng Carbon Dioxide (CO2): Khi nước tiếp xúc với không khí trong hang, khí CO2 trong nước bắt đầu thoát ra. Sự thay đổi hóa học này làm giảm khả năng hòa tan khoáng chất của nước.
- Lắng đọng Canxit: Do không còn giữ được lượng khoáng chất hòa tan, canxi cacbonat bắt đầu kết tủa và lắng đọng lại dọc theo đường đi của dòng nước. Các tinh thể canxit nhỏ từ từ tích tụ, tạo thành một gờ hoặc viền thấp.
- Phát triển thành đập: Theo thời gian, gờ này cao dần lên khi nước tiếp tục chảy qua và lắng đọng thêm khoáng chất. Nó phát triển thành một con đập hoàn chỉnh, ngăn nước lại và tạo thành một hồ nhỏ phía sau. Nhiều con đập như vậy hình thành nối tiếp nhau, tạo ra một hệ thống hồ bậc thang độc đáo.
Màu sắc của Đập viền có thể thay đổi từ trắng tinh khôi, vàng mật ong đến nâu sẫm, tùy thuộc vào các khoáng chất và tạp chất có trong nước.
Đặc điểm nhận dạng Đập viền
Bạn có thể dễ dàng nhận ra Đập viền nhờ những đặc điểm trực quan sau:
- Hình dạng bậc thang: Đây là đặc điểm nổi bật nhất. Các đập viền xếp lớp nối tiếp nhau từ cao xuống thấp, giống như ruộng bậc thang.
- Bề mặt cong và mỏng: Mép của đập thường cong theo hướng dòng chảy. Độ dày của chúng có thể từ vài milimet đến vài centimet.
- Chứa nước: Hầu hết các Đập viền đang hoạt động đều chứa nước, tạo thành các hồ nhỏ trong xanh và tĩnh lặng. Một số đập cũ có thể đã khô cạn.
- Kích thước đa dạng: Đập viền có thể rất nhỏ, chỉ cao vài centimet, hoặc khổng lồ, cao tới vài mét như các bức tường đá tự nhiên.
Tìm thấy Đập viền ở đâu tại Việt Nam?
Việt Nam với hệ thống hang động đá vôi phong phú là nơi lý tưởng để chiêm ngưỡng những Đập viền kỳ vĩ. Bạn có thể tìm thấy chúng ở nhiều hang động nổi tiếng, đặc biệt là tại Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng. Một số ví dụ tiêu biểu:
- Hang Sơn Đoòng (Quảng Bình): Nơi đây sở hữu những hệ thống Đập viền khổng lồ, một trong số đó cao tới 80 mét. Các hồ nước bậc thang trong hang tạo nên một khung cảnh siêu thực.
- Động Thiên Đường (Quảng Bình): Du khách có thể quan sát các Đập viền đã khô cạn dọc theo lối đi bằng gỗ. Chúng có hình dạng uốn lượn như những thửa ruộng cổ, minh chứng cho dòng chảy đã từng tồn tại hàng triệu năm trước.
- Các hang động khác trong hệ thống Phong Nha: Nhiều hang động trong khu vực này, từ Hang Én đến các hang động thuộc hệ thống Tú Làn, đều có các thành tạo Đập viền với kích thước và hình dáng khác nhau.
Lưu ý khi khám phá khu vực có Đập viền
Đập viền là những cấu trúc địa chất cực kỳ mỏng manh và nhạy cảm. Việc bảo tồn chúng là trách nhiệm của mỗi người tham gia khám phá. Bạn cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy tắc sau:
- Không giẫm đạp: Tuyệt đối không đi bộ, trèo hoặc chạm vào các Đập viền. Trọng lượng cơ thể có thể làm vỡ các mép đập mỏng manh đã hình thành qua hàng nghìn năm.
- Đi theo lối đi wy định: Luôn di chuyển trên các lối đi đã được thiết kế sẵn hoặc theo chỉ dẫn của hướng dẫn viên chuyên nghiệp.
- Giữ sạch nguồn nước: Không làm ô nhiễm các hồ nước trong Đập viền. Dầu mỡ từ da người, kem chống nắng, hoặc các chất hóa học khác có thể thay đổi môi trường hóa học và ngăn chặn quá trình hình thành của chúng.
Bảo vệ những thành tạo này giúp thế hệ tương lai cũng có cơ hội chiêm ngưỡng vẻ đẹp của tự nhiên.
Câu hỏi thường gặp
Mất bao lâu để một Đập viền hình thành?
Quá trình này mất từ hàng nghìn đến hàng triệu năm, phụ thuộc vào tốc độ dòng chảy và nồng độ khoáng chất trong nước.
Đập viền có phải là thạch nhũ không?
Đập viền là một dạng thành tạo hang động tương tự thạch nhũ nhưng chúng hình thành trên sàn hang do nước chảy thay vì nhỏ giọt từ trần hang.
Tại sao không được đi bộ trên Đập viền?
Vì chúng rất giòn và dễ vỡ, việc giẫm lên sẽ phá hủy vĩnh viễn cấu trúc đã mất hàng nghìn năm để tạo ra.
Để chuẩn bị cho chuyến đi khám phá hang động tiếp theo, bạn hãy xem các thiết bị dã ngoại chuyên dụng tại WeTrek.vn.