Đèo hẹp là gì?

Đèo hẹp (Col) là gì?

TL;DR: Đèo hẹp (Col) là điểm thấp nhất trên một sống núi giữa hai đỉnh núi, thường là đường đi thuận lợi nhất để vượt qua một dãy núi.

Định nghĩa

Đèo hẹp, hay 'col' trong thuật ngữ địa lý quốc tế, là một khái niệm cơ bản trong điều hướng và lập kế hoạch địa hình. Đây là điểm trũng xuống thấp nhất trên một đường sống núi nối liền hai đỉnh núi cao hơn. Hình dạng của nó thường giống một chiếc yên ngựa, nên đôi khi người ta cũng gọi là 'yên ngựa' (saddle).

Trên bản đồ địa hình, bạn nhận diện đèo hẹp qua các đường đồng mức có hình dạng giống như hai chữ U đối đầu vào nhau, tạo thành một hình giống đồng hồ cát. Điểm thắt eo của đồng hồ cát chính là vị trí của đèo hẹp. Đây là điểm chuyển tiếp quan trọng, nơi sườn dốc của hai ngọn núi gặp nhau.

Vì sao quan trọng

Hiểu về đèo hẹp giúp bạn lập kế hoạch chuyến đi an toàn và hiệu quả hơn.

• Điểm định vị chiến lược: Đèo hẹp là một mốc địa hình rõ ràng trên bản đồ và ngoài thực địa. Nó giúp bạn xác định vị trí của mình và các đỉnh núi xung quanh.
• Lối đi tự nhiên: Đây thường là con đường dễ đi nhất để di chuyển từ thung lũng này sang thung lũng khác mà không cần leo lên đỉnh cao. Việc vượt qua đèo hẹp tốn ít sức lực hơn so với việc leo qua đỉnh.
• Lập kế hoạch lộ trình: Khi vạch tuyến đường trekking, bạn sẽ thường xuyên tìm kiếm các đèo hẹp để kết nối các phần khác nhau của hành trình một cách hợp lý.
• Yếu tố thời tiết: Đèo hẹp thường là nơi gió bị dồn lại và thổi mạnh, tạo thành một kênh gió. Nhận biết điều này giúp bạn chuẩn bị trang phục phù hợp và lường trước các thay đổi thời tiết đột ngột.

Thông số & phạm vi khuyến nghị

Đèo hẹp không có thông số kỹ thuật như một món đồ. Thay vào đó, bạn cần đánh giá nó qua các đặc điểm địa hình trên bản đồ và thực tế.

• Độ cao: Độ cao của đèo hẹp so với mực nước biển. Điều này ảnh hưởng đến nhiệt độ, lượng oxy và kiểu thảm thực vật.
• Độ dốc của lối lên và xuống: Kiểm tra mật độ của các đường đồng mức. Đường càng sít nhau, dốc càng đứng và khó đi.
• Chiều rộng: Một số đèo hẹp là những khoảng đất rộng và bằng phẳng (yên ngựa). Một số khác lại hẹp và cheo leo, chỉ đủ một lối đi nhỏ.
• Địa hình bề mặt: Bề mặt đèo hẹp có thể là đất, cỏ, đá tảng, hoặc sỏi đá lỏng lẻo. Mỗi loại địa hình đòi hỏi kỹ năng di chuyển và loại giày phù hợp.

Cách chọn đúng

Chọn đúng đèo hẹp để vượt qua là một kỹ năng quan trọng trong việc lên kế hoạch.

• Nghiên cứu bản đồ địa hình: Xác định vị trí các đèo hẹp trên tuyến đường của bạn. Đánh giá độ dốc và độ cao để xem nó có phù hợp với thể lực của nhóm không.
• Đọc các bài đánh giá lộ trình: Tìm thông tin từ những người đã đi trước. Họ thường chia sẻ về tình trạng thực tế của đèo hẹp, các khó khăn và mẹo để vượt qua.
• Xem xét yếu tố mùa và thời tiết: Một đèo hẹp dễ đi vào mùa khô có thể trở nên trơn trượt và nguy hiểm vào mùa mưa. Gió mạnh hoặc sương mù cũng làm tăng độ khó.
• Đánh giá khả năng của bạn: Chọn những đèo hẹp phù hợp với kinh nghiệm và sức khỏe của bạn. Đừng cố gắng chinh phục những cung đường quá khó khi chưa chuẩn bị kỹ.

Ví dụ thực tế ở Việt Nam

Địa hình Việt Nam có vô số đèo hẹp, từ những con đèo lớn cho xe cộ qua lại đến những lối mòn nhỏ trên các cung trekking.

• Đèo Ô Quy Hồ (Lào Cai - Lai Châu): Một trong 'tứ đại đỉnh đèo' của Việt Nam, đây là một ví dụ điển hình về một đèo hẹp quy mô lớn, là điểm thấp nhất trên dãy Hoàng Liên Sơn để đường bộ đi qua.
• Yên ngựa giữa hai đỉnh Tà Xùa (Sơn La): Trên hành trình chinh phục 'sống lưng khủng long' Tà Xùa, các trekker phải đi qua một vùng yên ngựa rộng, là một dạng đèo hẹp nối hai đỉnh núi chính của dãy.
• Đèo trên đường lên Lảo Thẩn (Lào Cai): Trước khi đến đỉnh Lảo Thẩn, bạn sẽ vượt qua một vài đèo hẹp nhỏ. Đây là những điểm nghỉ chân lý tưởng và giúp bạn định hình quãng đường còn lại.

Lỗi thường gặp

Hiểu rõ các sai lầm phổ biến giúp bạn tránh được rủi ro không đáng có.

• Đánh giá thấp độ dốc: Nhìn trên bản đồ có thể không hình dung hết được con dốc thực tế. Nhiều người kiệt sức khi phải leo lên hoặc xuống một con dốc quá dài và đứng.
• Nhầm lẫn với các điểm trũng khác: Trong điều kiện sương mù, bạn có thể dễ dàng đi nhầm vào một điểm trũng không phải là đèo hẹp chính, dẫn đến lạc đường.
• Không chuẩn bị cho gió: Nhiều người không lường trước được sức gió tại đèo hẹp. Gió mạnh có thể làm bạn mất nhiệt nhanh chóng và gây khó khăn khi di chuyển.
• Di chuyển quá nhanh khi xuống dốc: Phần đường xuống từ đèo hẹp thường dốc và có nhiều sỏi đá lỏng lẻo. Di chuyển quá nhanh làm tăng nguy cơ trượt ngã và chấn thương.

Thuật ngữ liên quan

• Sống núi (Ridge): Dải đất cao hẹp nối liền các đỉnh núi. Đèo hẹp nằm trên sống núi.
• Yên ngựa (Saddle): Một dạng đèo hẹp có đặc điểm rộng và thoải, giống hình yên ngựa.
• Đỉnh núi (Peak/Summit): Điểm cao nhất của một ngọn núi.
• Đường đồng mức (Contour line): Đường nối các điểm có cùng độ cao trên bản đồ địa hình.

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

Đèo hẹp và yên ngựa khác nhau thế nào? Yên ngựa là một dạng đèo hẹp rộng và thoải, trong khi thuật ngữ đèo hẹp bao gồm cả những lối đi hẹp và dốc hơn.

Làm sao để tìm đèo hẹp trên bản đồ địa hình? Bạn tìm điểm có các đường đồng mức tạo thành hình đồng hồ cát nằm giữa hai khu vực có đường đồng mức khép kín (đỉnh núi).

Vượt đèo hẹp có nguy hiểm không? Mức độ nguy hiểm của việc vượt đèo hẹp phụ thuộc vào các yếu tố như độ dốc, địa hình bề mặt, điều kiện thời tiết và sự chuẩn bị của bạn.

Trang bị đầy đủ kiến thức và dụng cụ giúp mọi hành trình an toàn hơn. Xem các thiết bị trekking và leo núi tại WeTrek.vn.