Điểm lệch dây (Deviation) là gì?

Điểm lệch dây (Deviation) là gì?

Điểm lệch dây (Deviation) là một kỹ thuật cơ bản trong leo núi đá. Người leo sử dụng một điểm neo có sẵn, thường là một bu lông (bolt) hoặc một điểm neo tự nhiên, để thay đổi đường đi của dây thừng. Kỹ thuật này không nhằm mục đích giảm độ dài cú ngã. Mục đích chính là giữ cho dây chạy theo một đường thẳng hơn từ người bảo hiểm (belayer) đến người leo (climber).

Hãy hình dung dây leo của bạn như một đường thẳng. Khi đường leo uốn lượn, sợi dây sẽ cọ xát vào đá và các điểm neo khác, tạo ra lực cản gọi là ma sát dây (rope drag). Việc tạo một điểm lệch dây giúp nắn thẳng đường dây, làm cho việc kéo dây lên dễ dàng hơn và di chuyển mượt mà hơn.

Mục đích chính của Điểm lệch dây

Việc áp dụng kỹ thuật này mang lại nhiều lợi ích quan trọng, trực tiếp ảnh hưởng đến hiệu suất và sự an toàn của bạn khi leo.

• Giảm ma sát dây (Rope Drag): Đây là công dụng quan trọng nhất. Khi đường leo không thẳng, dây sẽ bị gấp khúc qua nhiều điểm neo, tạo ra ma sát lớn. Ma sát này khiến việc kéo dây lên trở nên nặng nề, làm bạn tốn sức và mệt mỏi nhanh hơn. Điểm lệch dây giúp dây chạy thẳng, giảm tối đa lực cản.

• Tránh chướng ngại vật nguy hiểm: Đường leo có thể đi qua các gờ đá sắc nhọn, các khối đá lỏng lẻo, hoặc cây cối. Một điểm lệch dây sẽ giúp bạn điều hướng sợi dây ra khỏi các khu vực này, bảo vệ dây khỏi bị cắt hoặc mài mòn.

• Bảo vệ dây leo: Ma sát liên tục với đá, đặc biệt là các cạnh sắc, sẽ làm hỏng vỏ dây và giảm tuổi thọ của dây. Kỹ thuật deviation giữ cho dây không tiếp xúc với các bề mặt nguy hiểm này.

• Tăng an toàn khi rơi: Một đường dây thẳng giúp lực rơi được phân bổ đều và dễ đoán hơn. Nếu dây bị vướng hoặc gấp khúc, cú ngã có thể tạo ra những lực giật khó lường lên cả người leo và hệ thống bảo hiểm.

Khi nào bạn cần tạo Điểm lệch dây?

Nhận biết thời điểm cần tạo một điểm lệch dây là một kỹ năng quan trọng. Bạn nên xem xét kỹ thuật này trong các tình huống sau:

• Đường leo thay đổi hướng đột ngột: Khi tuyến leo đi ngang (traverse) hoặc zig-zag, dây của bạn sẽ tạo thành các góc nhọn qua các điểm neo. Đây là lúc cần một điểm lệch dây để giữ cho đường dây thẳng hơn.

• Đường leo đi qua gờ đá hoặc mái đá: Để tránh dây bị cọ xát hoặc kẹt vào cạnh sắc của gờ đá, bạn cần tạo một điểm lệch dây ở bên dưới hoặc bên cạnh nó.

• Tránh khu vực đá lở hoặc thực vật: Nếu đường đi của dây có nguy cơ làm rơi đá lở hoặc vướng vào cây cối, một điểm lệch dây sẽ giúp bạn điều hướng nó đến một vị trí an toàn hơn.

Ví dụ thực tế tại Việt Nam: Tại các vách đá ở Hữu Lũng (Lạng Sơn) hoặc Cát Bà (Hải Phòng), nhiều đường leo có địa hình phức tạp. Một số tuyến leo yêu cầu người leo di chuyển ngang trước khi đi thẳng lên. Trong trường hợp này, việc tạo một điểm lệch dây ở điểm chuyển hướng sẽ giúp giảm ma sát đáng kể, giúp bạn leo hiệu quả hơn.

Thiết bị cần thiết để tạo Điểm lệch dây

Để thực hiện kỹ thuật này, bạn cần những thiết bị leo núi cơ bản sau:

• Bộ neo nhanh (Quickdraw): Đây là công cụ phổ biến và nhanh chóng nhất để tạo một điểm lệch dây trên các điểm neo có sẵn như bu lông.

• Sling và Carabiner: Trong trường hợp điểm neo ở xa đường leo, bạn có thể cần một dây dù (sling) dài kết hợp với hai móc khóa an toàn (carabiner) để tạo ra một điểm nối dài. Cách này thường dùng trong leo núi truyền thống (trad climbing).

• Điểm neo tin cậy: Điểm lệch dây phải được tạo trên một điểm neo chắc chắn, ví dụ như bu lông được lắp đặt đúng tiêu chuẩn, một thân cây lớn khỏe mạnh, hoặc một tảng đá vững chãi.

Những lưu ý an toàn quan trọng

Dù là một kỹ thuật cơ bản, bạn vẫn cần tuân thủ các nguyên tắc an toàn:

• Kiểm tra điểm neo: Luôn đảm bảo điểm neo bạn chọn để tạo deviation là an toàn và vững chắc. Đối với bu lông, hãy kiểm tra xem nó có bị rỉ sét hay lỏng lẻo không.

• Chú ý đến góc của dây: Một góc lệch dây quá lớn sẽ làm tăng lực tác động lên điểm neo đó khi có cú ngã. Hãy cố gắng giữ cho góc tạo bởi sợi dây càng nhỏ càng tốt.

• Sử dụng thiết bị đúng cách: Đảm bảo carabiner được cài đúng chiều và cổng khóa không bị tì vào đá. Nếu dùng sling, tránh để nó vắt qua các cạnh đá sắc nhọn.

• Giao tiếp với người bảo hiểm: Luôn thông báo cho người bảo hiểm của bạn về những gì bạn đang làm, đặc biệt là khi bạn đang cài đặt hoặc tháo dỡ một điểm lệch dây.

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

Tạo điểm lệch dây có làm tăng lực tác động lên điểm neo không?

Có, góc lệch càng lớn thì lực tác động lên điểm neo và thiết bị càng tăng khi có cú ngã.

Sự khác biệt giữa Điểm lệch dây (Deviation) và Điểm bảo vệ trung gian (Running Belay) là gì?

Điểm lệch dây chỉ nhằm mục đích đổi hướng dây, còn điểm bảo vệ trung gian giúp giảm độ dài cú ngã.

Tôi có thể dùng một nhánh cây nhỏ để làm điểm lệch dây không?

Không, bạn chỉ nên sử dụng các điểm neo tự nhiên cực kỳ vững chắc và đã được kiểm tra kỹ lưỡng.