Đường dốc ngoằn ngoèo là gì?

Đường dốc ngoằn ngoèo, hay còn gọi là switchback trong tiếng Anh, là một kỹ thuật thiết kế đường mòn phổ biến trên địa hình đồi núi. Thay vì đi thẳng lên một con dốc đứng, đường mòn được xây dựng theo hình ziczac, chạy qua lại sườn dốc với độ nghiêng thoải hơn. Mỗi đoạn chuyển hướng 180 độ được gọi là một khúc cua.

Thiết kế này chia một con dốc dài và gắt thành nhiều đoạn ngắn hơn, dễ đi hơn. Bạn sẽ đi một quãng đường dài hơn so với đi thẳng, nhưng độ dốc giảm đi đáng kể. Điều này giúp việc di chuyển lên hoặc xuống dốc trở nên hiệu quả và an toàn.

Đường dốc ngoằn ngoèo đóng vai trò cốt lõi trong việc xây dựng đường mòn bền vững và mang lại trải nghiệm trekking tốt hơn.

• Giảm độ dốc: Đây là lợi ích chính. Nó làm cho việc leo núi bớt tốn sức, phù hợp với nhiều người có thể lực khác nhau.
• Tiết kiệm năng lượng: Bằng cách đi trên một con đường thoải hơn, cơ thể bạn tiêu tốn ít năng lượng hơn, giúp bạn duy trì sức bền cho cả hành trình dài.
• Tăng cường an toàn: Dốc quá gắt làm tăng nguy cơ trượt ngã, đặc biệt trong điều kiện thời tiết xấu hoặc khi mang balo nặng. Đường ngoằn ngoèo cung cấp một bề mặt di chuyển ổn định hơn.
• Bảo vệ môi trường: Đường mòn đi thẳng lên dốc sẽ biến thành một rãnh nước khi trời mưa, gây xói mòn đất nghiêm trọng. Đường ngoằn ngoèo giúp điều hướng dòng chảy của nước, giảm thiểu tác động xấu đến hệ sinh thái.
• Kiểm soát tốc độ: Khi xuống dốc, thiết kế ziczac giúp bạn kiểm soát tốc độ tốt hơn, giảm áp lực lên khớp gối và cổ chân.

Việc thiết kế một đường dốc ngoằn ngoèo hiệu quả tuân theo các nguyên tắc kỹ thuật cụ thể để đảm bảo tính bền vững và an toàn.

• Độ dốc lý tưởng: Độ dốc của đường mòn nên duy trì dưới 10%. Điều này có nghĩa là cứ đi 10 mét theo chiều ngang, đường chỉ cao lên 1 mét. Độ dốc này tối ưu cho việc đi bộ và ngăn ngừa xói mòn.
• Chiều rộng đường mòn: Chiều rộng tối thiểu thường là 60cm cho một người đi. Ở những cung đường phổ biến, chiều rộng có thể lớn hơn để hai người tránh nhau thuận tiện.
• Bán kính khúc cua: Các khúc cua cần đủ rộng để người đi bộ và người cưỡi ngựa (nếu có) quay đầu dễ dàng. Nền đất ở khúc cua thường được gia cố bằng đá hoặc gỗ để chống sạt lở.
• Hệ thống thoát nước: Các rãnh thoát nước nhỏ thường được thiết kế để dẫn nước ra khỏi bề mặt đường mòn, ngăn nó chảy dọc theo lối đi và gây xói mòn.

Nhận biết đường dốc ngoằn ngoèo khá đơn giản qua hình dạng ziczac đặc trưng của nó trên sườn núi. Để di chuyển hiệu quả, bạn cần áp dụng một vài kỹ thuật.

• Duy trì nhịp độ ổn định: Tìm một nhịp bước đều đặn, vừa sức. Đừng cố gắng đi quá nhanh ở những đoạn đầu. Hơi thở đều là dấu hiệu cho thấy bạn đang đi đúng tốc độ.
• Sử dụng gậy trekking: Gậy trekking giúp bạn giữ thăng bằng, phân bổ lực và giảm đáng kể áp lực lên đầu gối, đặc biệt khi xuống dốc. Hãy điều chỉnh chiều dài gậy phù hợp với độ dốc.
• Nghỉ ở khúc cua: Các khúc cua là điểm lý tưởng để dừng lại nghỉ ngắn, uống nước hoặc điều chỉnh lại trang bị. Vị trí này thường rộng và bằng phẳng hơn.
• Chú ý bước chân: Đặt cả bàn chân xuống đất để tối đa hóa độ bám. Tránh chỉ đi bằng mũi chân hoặc gót chân, điều này dễ gây mỏi và mất thăng bằng.

Nhiều cung đường trekking nổi tiếng ở Việt Nam sử dụng thiết kế đường dốc ngoằn ngoèo để vượt qua địa hình hiểm trở.

• Cung đường Tà Năng - Phan Dũng: Đặc biệt ở đoạn xuống dốc từ đồi cao xuống thung lũng, bạn sẽ đi qua nhiều đoạn đường ngoằn ngoèo. Chúng giúp giảm tốc độ và đảm bảo an toàn trên sườn dốc cỏ trơn trượt.
• Leo núi Lảo Thẩn (Y Tý, Lào Cai): Con đường lên đỉnh Lảo Thẩn có những đoạn dốc đứng. Người dân địa phương và các đơn vị tour đã tạo ra các lối mòn ziczac để việc di chuyển trở nên khả thi và đỡ tốn sức hơn.
• Đường lên đỉnh Fansipan (tuyến Trạm Tôn): Trước khi có cáp treo, con đường bộ lên đỉnh Fansipan có nhiều đoạn đường dốc ngoằn ngoèo xuyên qua các khu rừng rậm và sườn núi đá, thử thách sức bền của người leo núi.

Hiểu và tránh các lỗi sai giúp bạn có một chuyến đi an toàn và góp phần bảo vệ đường mòn.

• Đi đường tắt (Cutting corners): Đây là lỗi nghiêm trọng nhất. Việc đi tắt qua các khúc cua tạo ra những lối đi thẳng đứng, phá hủy thảm thực vật và gây xói mòn đất nghiêm trọng. Lối đi tắt này sẽ nhanh chóng biến thành rãnh nước sâu, làm hỏng cấu trúc của cả con đường. Hãy luôn đi theo đường mòn đã được thiết kế.
• Di chuyển quá nhanh: Cố gắng leo dốc quá nhanh khiến bạn mau kiệt sức. Điều này đặc biệt nguy hiểm ở những nơi có độ cao lớn, nơi không khí loãng hơn.
• Không sử dụng gậy trekking: Bỏ qua gậy trekking làm tăng áp lực lên khớp gối và hông, khiến bạn nhanh mỏi và tăng nguy cơ chấn thương.

• Độ dốc (Gradient): Độ nghiêng của một bề mặt, thường được đo bằng phần trăm hoặc độ. Đường dốc ngoằn ngoèo được tạo ra để giảm độ dốc.
• Xói mòn (Erosion): Quá trình đất đá bị rửa trôi do tác động của nước và gió. Đây là vấn đề lớn mà thiết kế đường mòn bền vững cần giải quyết.
• Đường sống núi (Ridge): Phần cao nhất của một dãy núi hoặc đồi, thường là nơi có tầm nhìn đẹp và ít dốc hơn so với sườn núi.

Tại sao không đi thẳng lên dốc cho nhanh hơn?

Đi thẳng tốn sức hơn, nguy hiểm hơn và gây xói mòn nghiêm trọng cho đường mòn.

Dùng gậy trekking trên đường ngoằn ngoèo có lợi ích gì?

Gậy trekking giúp bạn giữ thăng bằng, giảm áp lực lên đầu gối và duy trì nhịp điệu ổn định.

Đi đường tắt ở các khúc cua có sao không?

Đi đường tắt phá hủy thảm thực vật, gây xói mòn đất và làm hỏng vĩnh viễn cấu trúc của đường mòn.