Hang đá tảng (Boulder Cave) là gì?

Hang đá tảng, còn gọi là hang talus, là một loại hang động hình thành không phải do quá trình nước hòa tan đá. Thay vào đó, chúng được tạo ra bởi các quá trình vật lý. Các tảng đá lớn từ vách núi hoặc sườn đồi sạt lở, rơi xuống và tích tụ lại. Các khoảng trống giữa những tảng đá này tạo thành một hệ thống các lối đi và khoang rỗng, hình thành nên hang động. Cấu trúc của chúng thường phức tạp và không ổn định như các hang động đá vôi.

Hang đá tảng được tạo ra chủ yếu qua hai quá trình tự nhiên. Hiểu rõ các quá trình này giúp bạn nhận biết địa hình có tiềm năng tồn tại loại hang này.

• Sạt lở đất đá (Landslides): Đây là nguyên nhân phổ biến nhất. Khi một phần của vách đá bị phong hóa và yếu đi, trọng lực sẽ kéo các khối đá lớn rơi xuống. Chúng tích tụ ở chân vách đá, tạo thành một đống lộn xộn. Các kẽ hở giữa chúng chính là hang đá tảng.
• Hoạt động kiến tạo (Tectonic Activity): Các trận động đất hoặc sự dịch chuyển của vỏ Trái Đất có thể làm nứt vỡ các khối đá gốc. Những khối đá này sau đó dịch chuyển và xếp chồng lên nhau, tạo ra các hang động kiến tạo, một dạng của hang đá tảng.

Bạn có thể dễ dàng phân biệt hang đá tảng với các loại hang động khác dựa vào những đặc điểm đặc trưng của chúng.

• Cấu trúc lộn xộn: Các lối đi bên trong hang thường hẹp, ngắn và thay đổi hướng đột ngột. Trần hang và sàn hang không bằng phẳng, đầy những khối đá với kích thước khác nhau.
• Nhiều lối vào: Thay vì có một cửa vào chính rõ ràng, hang đá tảng thường có nhiều lối vào là các khe hở giữa các tảng đá. Ánh sáng ban ngày có thể lọt vào từ nhiều hướng khác nhau.
• Không có thạch nhũ (Speleothems): Vì không được hình thành từ quá trình hòa tan và tái kết tinh khoáng chất, hang đá tảng hoàn toàn không có các thành tạo như măng đá hay nhũ đá.
• Luồng không khí: Do có nhiều khe hở thông ra bên ngoài, không khí bên trong hang đá tảng thường lưu thông tốt hơn so với hang động đá vôi kín.
• Loại đá: Chúng thường được tạo thành từ các loại đá cứng và bền vững như đá granite, bazan hoặc sa thạch, khác với đá vôi mềm và dễ bị hòa tan.

Để hiểu rõ hơn, bạn có thể xem bảng so sánh nhanh giữa hai loại hang động phổ biến này.

Quá trình hình thành

• Hang đá tảng: Hình thành do quá trình cơ học. Đá lở và xếp chồng lên nhau.
• Hang động đá vôi: Hình thành do quá trình hóa học. Nước mưa có tính axit hòa tan đá vôi qua hàng triệu năm.

Cấu trúc bên trong

• Hang đá tảng: Lối đi ngắn, ngoằn ngoèo, cấu trúc không ổn định.
• Hang động đá vôi: Có thể có các phòng lớn, sông ngầm và hệ thống lối đi dài hàng cây số. Ví dụ điển hình là hệ thống hang động Phong Nha - Kẻ Bàng.

Đặc điểm địa chất

• Hang đá tảng: Thường là đá granite, gneiss, hoặc các loại đá magma cứng khác.
• Hang động đá vôi: Được hình thành trong các khối đá trầm tích như đá vôi, đá cẩm thạch.

Tại Việt Nam, hang đá tảng không nổi tiếng như các hang động karst ở Quảng Bình. Tuy nhiên, bạn vẫn có thể tìm thấy chúng ở những khu vực có địa hình núi đá granite hoặc bazan. Chúng thường xuất hiện ở chân các vách núi dốc đứng, nơi thường xuyên xảy ra sạt lở.

Ví dụ, tại các khu vực vùng núi cao phía Bắc như Hà Giang, Lào Cai, hoặc các vùng thuộc Tây Nguyên như khu vực quanh núi Chư Yang Sin, bạn có thể bắt gặp các tích tụ đá lở lớn. Các khoảng trống bên dưới những đống đá này chính là hang đá tảng. Việc khám phá chúng đòi hỏi kinh nghiệm và sự cẩn trọng vì chúng thường không được ghi nhận trên bản đồ và có cấu trúc không ổn định.

Việc thám hiểm hang đá tảng có những rủi ro riêng. Bạn cần chuẩn bị kỹ lưỡng về kỹ năng và trang bị để đảm bảo an toàn.

Kỹ năng

• Di chuyển trên địa hình khó (Scrambling): Bạn cần có khả năng leo trèo, bám vịn trên các tảng đá không bằng phẳng.
• Định vị không gian hẹp: Cấu trúc hang phức tạp, dễ gây mất phương hướng. Kỹ năng ghi nhớ đường đi là rất quan trọng.
• Đánh giá độ ổn định của đá: Luôn kiểm tra các điểm bám, điểm đặt chân trước khi dồn toàn bộ trọng lượng cơ thể lên chúng.

Trang bị

• Đèn đội đầu (Headlamp): Một chiếc đèn tốt và một đèn dự phòng là trang bị bắt buộc.
• Mũ bảo hiểm (Helmet): Bảo vệ đầu của bạn khỏi nguy cơ đá rơi hoặc va đập vào trần hang thấp.
• Găng tay bảo hộ (Gloves): Giúp bảo vệ tay khỏi các cạnh đá sắc nhọn và tăng độ bám.
• Giày trekking cổ cao (Hiking Boots): Đế giày có độ bám tốt và phần cổ cao giúp bảo vệ mắt cá chân của bạn trên địa hình lởm chởm.
• Bộ sơ cứu cá nhân (First-Aid Kit): Dùng để xử lý các vết cắt hoặc trầy xước có thể xảy ra.