Hang hòa tan là hang động tự nhiên được hình thành khi nước ngầm hòa tan các loại đá mềm như đá vôi, tạo ra các lối đi và không gian ngầm.
Hang hòa tan (Solution Cave) là gì?
Hang hòa tan là loại hang động phổ biến nhất trên thế giới. Chúng được tạo ra bởi một quá trình địa chất kéo dài hàng triệu năm. Nước, thường là nước mưa có tính axit nhẹ, thấm xuống lòng đất và từ từ ăn mòn các loại đá dễ hòa tan như đá vôi (limestone), đá cẩm thạch (marble), hoặc thạch cao (gypsum). Quá trình này mở rộng các khe nứt ban đầu thành những lối đi, phòng trưng bày và hệ thống hang động rộng lớn.
Việt Nam là một trong những nơi có địa hình carxtơ (karst) phát triển mạnh, với nhiều dãy núi đá vôi. Điều này tạo điều kiện lý tưởng cho sự hình thành của các hang hòa tan. Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng chính là một ví dụ điển hình, nơi tập trung hàng trăm hang động lớn nhỏ được hình thành theo cách này.
Quá trình hình thành hang hòa tan diễn ra như thế nào?
Quá trình này diễn ra chậm chạp qua nhiều giai đoạn và cần sự kết hợp của các yếu tố tự nhiên. Dưới đây là các bước cơ bản trong việc tạo ra một hang hòa tan.
- Giai đoạn 1: Nước mưa kết hợp với khí cacbonic (CO2) trong không khí và trong đất, tạo thành một dung dịch axit cacbonic (H2CO3) yếu.
- Giai đoạn 2: Nước axit này thấm qua các lớp đất đá và len lỏi vào các khe nứt của khối đá vôi.
- Giai đoạn 3: Axit cacbonic phản ứng hóa học với canxi cacbonat (CaCO3) trong đá vôi. Phản ứng này tạo ra canxi bicacbonat (Ca(HCO3)2), một chất dễ dàng hòa tan trong nước.
- Giai đoạn 4: Dòng nước cuốn trôi canxi bicacbonat đi, làm cho các khe nứt ngày càng rộng ra.
- Giai đoạn 5: Qua hàng triệu năm, quá trình hòa tan liên tục này tạo ra các hệ thống hang động phức tạp với sông ngầm, các buồng hang lớn và các lối đi chằng chịt.
Các đặc điểm nhận biết của hang hòa tan
Bạn có thể nhận ra một hang hòa tan thông qua những đặc điểm địa chất và cấu trúc độc đáo bên trong nó. Những cấu trúc này được gọi chung là thành tạo hang động (speleothems).
Thành tạo hang động (Speleothems)
Khi nước chứa canxi bicacbonat nhỏ giọt từ trần hang xuống, CO2 sẽ giải phóng ra ngoài. Điều này làm cho canxi cacbonat kết tủa trở lại thành dạng rắn, từ từ bồi đắp và tạo ra các cấu trúc tuyệt đẹp.
- Thạch nhũ (Stalactites): Các cột đá phát triển từ trần hang xuống, giống như những dải băng đá.
- Măng đá (Stalagmites): Các cột đá mọc từ sàn hang lên, do nước từ thạch nhũ nhỏ giọt xuống.
- Cột đá (Columns): Khi một thạch nhũ và một măng đá phát triển và nối liền với nhau, chúng tạo thành một cột đá vững chắc.
- Rèm đá (Draperies): Hình thành khi nước chảy dọc theo các vách nghiêng của trần hang, tạo ra những dải đá mỏng trông như những tấm rèm.
Sông và suối ngầm
Nhiều hang hòa tan lớn vẫn còn các dòng sông hoặc suối ngầm đang hoạt động. Đây chính là tác nhân chính đã tạo ra và tiếp tục định hình hang động. Dòng nước này có thể chảy xiết hoặc tĩnh lặng, tạo ra các hồ nước ngầm trong xanh.
Các ví dụ về hang hòa tan nổi tiếng tại Việt Nam
Việt Nam sở hữu nhiều hang hòa tan ngoạn mục, thu hút các nhà thám hiểm và du khách từ khắp nơi trên thế giới. Đây là những minh chứng sống động cho sự kỳ diệu của quá trình địa chất này.
- Hang Sơn Đoòng, Quảng Bình: Được công nhận là hang động tự nhiên lớn nhất thế giới, Sơn Đoòng có cả một khu rừng và một con sông ngầm bên trong. Kích thước khổng lồ của nó đủ để chứa một tòa nhà 40 tầng.
- Hang Thiên Đường, Quảng Bình: Nằm trong hệ thống Phong Nha - Kẻ Bàng, hang này được mệnh danh là "hoàng cung trong lòng đất" với hệ thống thạch nhũ và măng đá tráng lệ, đa dạng về hình thù.
- Tam Cốc - Bích Động, Ninh Bình: Du khách sẽ ngồi thuyền đi xuyên qua các hang hòa tan ngắn, ngập nước dưới chân những ngọn núi đá vôi. Đây là một trải nghiệm độc đáo để thấy quá trình kiến tạo hang động vẫn đang diễn ra.
Thám hiểm hang hòa tan cần chuẩn bị gì?
Khám phá hang động là một hoạt động mạo hiểm đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng về kiến thức, kỹ năng và trang bị. An toàn luôn là ưu tiên hàng đầu.
Kiến thức và Hướng dẫn
Bạn không nên tự ý khám phá hang động một mình hoặc khi chưa có kinh nghiệm. Luôn đi cùng một công ty tổ chức tour chuyên nghiệp hoặc một hướng dẫn viên địa phương am hiểu địa hình. Họ sẽ cung cấp kiến thức an toàn và thông tin về hang động.
Trang bị thiết yếu
Trang bị đúng và đủ là yếu tố quyết định sự an toàn và thoải mái cho chuyến đi của bạn.
- Đèn pin đội đầu: Đây là vật dụng quan trọng nhất. Bạn cần một chiếc đèn có độ sáng tốt, thời lượng pin dài và luôn mang theo pin dự phòng.
- Mũ bảo hiểm: Bảo vệ đầu bạn khỏi những va đập với vách đá hoặc các vật thể rơi từ trên cao.
- Giày chuyên dụng: Chọn giày có độ bám tốt, chống trơn trượt và bảo vệ cổ chân, vì sàn hang thường ẩm ướt và gồ ghề.
- Găng tay: Giúp bảo vệ tay khỏi các cạnh đá sắc nhọn và tăng độ bám khi cần leo trèo.
- Quần áo: Mặc quần áo dài tay, co giãn tốt để tránh trầy xước và giữ ấm, vì nhiệt độ trong hang thường thấp hơn bên ngoài.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
Mọi hang động đều là hang hòa tan phải không?
Không, còn có các loại hang khác như hang dung nham, hang băng và hang biển, được hình thành bởi các quá trình địa chất khác nhau.
Thạch nhũ và măng đá hình thành trong bao lâu?
Quá trình này rất chậm, có thể mất hàng trăm năm để một thành tạo đá phát triển chỉ vài centimet.
Thám hiểm hang hòa tan ở Việt Nam có an toàn không?
An toàn nếu bạn tuân thủ các quy định, đi cùng chuyên gia và sử dụng đầy đủ các trang bị bảo hộ cần thiết.
Xem các loại trang bị dã ngoại phù hợp cho chuyến đi của bạn tại WeTrek.vn.