Kỹ thuật dây đơn (Single Rope Technique (SRT)) là gì?

Kỹ thuật dây đơn (SRT) là hệ thống dùng một sợi dây cố định duy nhất cùng các thiết bị chuyên dụng để bạn leo lên hoặc tụt xuống an toàn.

Kỹ thuật dây đơn, hay SRT, là một bộ phương pháp và kỹ năng dùng để di chuyển theo phương thẳng đứng trên một sợi dây duy nhất. Kỹ thuật này không giống leo núi thể thao thông thường, nơi người leo di chuyển trên mặt đá và có người khác hỗ trợ bên dưới. Với SRT, sợi dây được cố định ở một điểm neo phía trên, và bạn sử dụng các thiết bị cơ khí để tự leo lên hoặc tụt xuống trên chính sợi dây đó.

Hệ thống này tập trung vào hiệu quả và sự tự chủ. Bạn hoàn toàn kiểm soát chuyển động của mình. SRT là kỹ thuật nền tảng trong thám hiểm hang động, cứu hộ, và các công việc chuyên biệt trên cao.

SRT hoạt động dựa trên sự kết hợp giữa thiết bị cơ khí và trọng lượng cơ thể. Các thiết bị này được thiết kế để tương tác với dây theo hai cách chính: leo lên và tụt xuống.

Khi leo lên, bạn dùng các thiết bị gọi là khóa hãm leo dây (ascender). Chúng có cơ chế cam kẹp cho phép trượt tự do lên trên nhưng sẽ ngay lập tức khóa chặt vào dây khi chịu tải trọng. Bằng cách luân phiên chuyển trọng lượng cơ thể giữa các khóa hãm được gắn vào đai an toàn và bàn chân, bạn có thể đi lên dây một cách hiệu quả, tương tự như leo thang.

Ví dụ, một hệ thống phổ biến là Frog System. Bạn dùng một khóa hãm ngực (chest ascender) và một khóa hãm tay (hand ascender) gắn với một đai chân. Bạn đẩy người lên bằng chân, khóa hãm ngực trượt lên. Sau đó bạn ngồi vào đai, khóa hãm tay được đẩy lên cao hơn, và quá trình lặp lại.

Để đi xuống, bạn dùng một thiết bị gọi là khóa hãm tụt dây (descender). Thiết bị này tạo ra ma sát có kiểm soát lên sợi dây. Bạn điều khiển tốc độ tụt xuống bằng cách điều chỉnh lực ma sát qua một tay cầm hoặc cách luồn dây. Các thiết bị hiện đại như Petzl Stop có cơ chế tự hãm, giúp dừng lại ngay lập tức nếu bạn buông tay, tăng cường độ an toàn.

Tại Việt Nam, với địa hình đa dạng, SRT có nhiều ứng dụng quan trọng trong các hoạt động ngoài trời và công việc chuyên môn.

- Thám hiểm hang động (Caving): Đây là ứng dụng phổ biến nhất. Tại các khu vực như Phong Nha - Kẻ Bàng, các chuyên gia và nhà thám hiểm dùng SRT để tiếp cận các giếng sâu, hố sụt thẳng đứng trong lòng đất. Hang Sơn Đoòng là một ví dụ điển hình, nơi đội ngũ phải đu dây xuống và leo lên những vách đá lớn.

- Leo vách đá (Big Wall Climbing): Khi thiết lập các đường leo dài hoặc làm sạch vách đá, các vận động viên dùng SRT để di chuyển lên xuống một cách nhanh chóng trên một sợi dây cố định mà không cần người hỗ trợ liên tục. Các khu vực như Hữu Lũng (Lạng Sơn) hay Cát Bà (Hải Phòng) là nơi kỹ thuật này được áp dụng.

- Cứu hộ và an toàn công nghiệp: Các đội cứu hộ vùng núi sử dụng SRT để tiếp cận nạn nhân ở những địa hình hiểm trở. Kỹ thuật này cũng được dùng trong các công việc trên cao như chăm sóc cây cổ thụ, bảo trì tuabin gió, hay lau kính các tòa nhà cao tầng.

Để thực hiện kỹ thuật dây đơn, bạn cần một bộ thiết bị chuyên dụng. An toàn là ưu tiên hàng đầu, vì vậy bạn phải sử dụng đúng thiết bị và được chứng nhận.

- Dây thừng tĩnh (Static Rope): Loại dây có độ co giãn thấp, đảm bảo hiệu quả khi leo lên và ổn định khi làm việc.

- Đai an toàn (Harness): Thường là đai ngồi chuyên dụng cho thám hiểm hang động hoặc làm việc trên cao, được thiết kế để ngồi thoải mái trong thời gian dài.

- Khóa hãm leo dây (Ascenders): Ít nhất hai chiếc, ví dụ một khóa hãm ngực và một khóa hãm tay.

- Khóa hãm tụt dây (Descender): Thiết bị để đi xuống có kiểm soát.

- Móc nối (Carabiners): Dùng để kết nối các bộ phận của hệ thống.

- Dây phụ và đai chân (Lanyards and Footloop): Dùng để định vị và hỗ trợ quá trình leo lên.

- Mũ bảo hiểm (Helmet): Bắt buộc để bảo vệ đầu khỏi các vật rơi hoặc va đập.

SRT mang lại hiệu quả cao cho việc di chuyển theo phương thẳng đứng. Kỹ thuật này cho phép một người tự mình tiếp cận những nơi khó khăn mà không cần sự hỗ trợ trực tiếp. Tuy nhiên, nó cũng có rủi ro. Toàn bộ sự an toàn của bạn phụ thuộc vào một sợi dây và một điểm neo duy nhất. Bất kỳ sai sót nào trong việc thiết lập neo, kiểm tra thiết bị, hoặc thao tác kỹ thuật đều dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Vì vậy, việc đào tạo bài bản và thực hành thường xuyên dưới sự giám sát của chuyên gia là yêu cầu bắt buộc.

SRT an toàn khi bạn được đào tạo đúng cách, sử dụng thiết bị đạt chuẩn và tuân thủ nghiêm ngặt các quy trình an toàn.

Bạn tuyệt đối không nên tự học SRT qua video hoặc sách vở mà phải tham gia một khóa huấn luyện chuyên nghiệp với người hướng dẫn có kinh nghiệm.

Dây SRT là dây tĩnh có độ co giãn thấp để tối ưu lực kéo lên, còn dây leo núi là dây động có độ co giãn cao để hấp thụ lực khi rơi.

SRT là một kỹ năng giá trị cho bất kỳ ai muốn khám phá thế giới thẳng đứng. Trang bị kiến thức và kỹ năng đúng đắn sẽ mở ra những cuộc phiêu lưu mới. Xem các thiết bị leo núi và thám hiểm hang động chuyên dụng tại WeTrek.vn.