Mặt cắt ngang (Cross-Section Profile) là gì?

Mặt cắt ngang (Cross-Section Profile) là gì?

Mặt cắt ngang, còn gọi là biểu đồ độ cao, là một đồ thị hai chiều. Nó mô tả sự thay đổi độ cao của một cung đường cụ thể từ điểm bắt đầu đến điểm kết thúc. Hãy tưởng tượng bạn cắt một lát bánh qua một dãy núi. Mặt cắt của lát bánh đó chính là mặt cắt ngang.

Biểu đồ này cho bạn một cái nhìn trực quan, từ bên cạnh, về địa hình bạn sắp đi qua. Nó không chỉ cho biết bạn sẽ đi bao xa mà còn cho biết bạn sẽ phải leo lên và xuống bao nhiêu.

Tại sao mặt cắt ngang quan trọng với người đi trekking?

Hiểu và sử dụng mặt cắt ngang mang lại nhiều lợi ích thực tế cho chuyến đi của bạn. Nó chuyển những con số khô khan trên bản đồ thành một câu chuyện về hành trình.

• Đánh giá độ khó: Nhìn vào biểu đồ, bạn biết ngay cung đường có những đoạn dốc đứng hay chỉ là những con dốc thoai thoải. Một cung đường ngắn nhưng có nhiều đoạn leo gắt sẽ tốn sức hơn nhiều so với một cung đường dài nhưng bằng phẳng.
• Phân bổ sức lực: Biết trước các đoạn leo dốc giúp bạn lên kế hoạch nghỉ ngơi và phân bổ năng lượng hợp lý. Bạn sẽ không bị kiệt sức ở những đoạn đầu tiên và có đủ sức cho chặng về.
• Lập kế hoạch hành trình: Bạn có thể xác định các vị trí tiềm năng để cắm trại, các điểm lấy nước, hoặc các đỉnh cao để ngắm cảnh. Ví dụ, bạn có thể chọn hạ trại ở một khu vực bằng phẳng sau một đoạn leo dài.
• An toàn: Hiểu rõ địa hình giúp bạn chuẩn bị trang bị phù hợp và lường trước các thử thách. Bạn sẽ biết khi nào cần dùng gậy trekking để hỗ trợ hoặc khi nào cần di chuyển chậm lại để giữ an toàn.

Cách đọc một mặt cắt ngang cơ bản

Đọc một biểu đồ mặt cắt ngang rất đơn giản. Bạn chỉ cần chú ý đến hai trục chính và đường biểu diễn địa hình.

Trục ngang (Horizontal Axis)

Trục này thể hiện quãng đường của hành trình. Đơn vị thường là kilomet (km) hoặc dặm (miles). Nó cho bạn biết tại mốc khoảng cách nào thì địa hình sẽ thay đổi.

Trục đứng (Vertical Axis)

Trục này thể hiện độ cao so với mực nước biển. Đơn vị thường là mét (m) hoặc feet (ft). Nó cho biết bạn đang ở độ cao bao nhiêu tại mỗi điểm trên quãng đường.

Đường biểu diễn địa hình (The Profile Line)

Đây là phần quan trọng nhất. Hình dáng của đường thẳng này cho bạn biết tất cả về độ dốc:

• Đường đi lên dốc: Biểu thị một đoạn leo núi. Đường càng dốc đứng, bạn càng phải leo mệt.
• Đường đi xuống dốc: Biểu thị một đoạn xuống núi. Một đoạn xuống dốc đứng cũng đòi hỏi sự cẩn thận và kỹ thuật.
• Đường gần như bằng phẳng: Biểu thị địa hình tương đối bằng phẳng, dễ đi.
• Đường lượn sóng, nhấp nhô: Biểu thị các đoạn lên xuống liên tục, thường thấy ở các cung đường đi trên sống núi.

Ví dụ thực tế tại Việt Nam: Cung trekking Tà Xùa

Hãy xem xét cung trekking Tà Xùa, một trong những cung săn mây nổi tiếng ở miền Bắc. Mặt cắt ngang của cung này sẽ có những đặc điểm rõ ràng:

Đoạn đầu tiên từ chân núi, biểu đồ sẽ cho thấy một đường dốc lên khá đứng. Đây là giai đoạn bạn cần nhiều sức lực nhất để vượt qua con dốc Mỏm Đá Đầu Rùa. Sau đó, khi đến "Sống lưng Khủng long", mặt cắt ngang sẽ chuyển thành một đường lượn sóng nhấp nhô. Nó thể hiện đúng đặc điểm của sống núi hẹp với các đoạn lên xuống liên tục nhưng không quá gắt. Cuối cùng, để lên đỉnh, biểu đồ lại cho thấy một đoạn leo dốc cuối cùng.

Nhờ mặt cắt ngang, bạn biết rằng cần giữ sức ở đoạn đầu. Bạn tận hưởng đoạn sống lưng và chuẩn bị tinh thần cho cú leo chót lên đỉnh.

Tìm mặt cắt ngang ở đâu?

Bạn không cần phải tự vẽ các biểu đồ này. Các công cụ hiện đại cung cấp chúng một cách tự động:

• Ứng dụng trekking: Các ứng dụng như AllTrails, Komoot, Strava, hay Wikiloc tự động tạo mặt cắt ngang khi bạn vẽ một lộ trình hoặc xem lại một chuyến đi đã ghi.
• Đồng hồ GPS: Nhiều đồng hồ thể thao chuyên dụng từ Garmin hay Suunto có tính năng hiển thị biểu đồ độ cao của lộ trình bạn đang theo dõi.
• Website lập kế hoạch: Các trang web như Caltopo hoặc Gaia GPS cho phép bạn lập kế hoạch chi tiết cho chuyến đi và xem trước mặt cắt ngang của toàn bộ cung đường.

Việc làm quen với mặt cắt ngang sẽ nâng cao kỹ năng lập kế hoạch và sự tự tin của bạn trên mọi nẻo đường. Nó là một công cụ đơn giản nhưng giúp bạn chuẩn bị tốt hơn cho mọi thử thách địa hình.

Câu hỏi thường gặp

Một cung đường dài hơn có luôn khó hơn không?

Không, một cung đường ngắn nhưng có độ dốc lớn thể hiện trên mặt cắt ngang có thể khó hơn nhiều một cung đường dài và bằng phẳng.

Mặt cắt ngang khác bản đồ địa hình (Topographic Map) như thế nào?

Bản đồ địa hình cung cấp cái nhìn từ trên xuống với các đường đồng mức, trong khi mặt cắt ngang cung cấp cái nhìn từ bên cạnh thể hiện độ cao trên một tuyến đường cụ thể.

Các thiết bị định vị GPS giúp bạn theo dõi mặt cắt ngang theo thời gian thực.

Xem các mẫu đồng hồ GPS tại WeTrek.vn.