Mồi lửa bằng cung là gì?

Mồi lửa bằng cung (Fire Bow Drill) là gì?

Mồi lửa bằng cung là kỹ thuật tạo lửa cổ xưa dùng ma sát từ một thanh gỗ xoay nhanh bằng cung, tạo ra than hồng để bắt lửa vào bùi nhùi.

Cấu tạo của một bộ mồi lửa bằng cung

Một bộ mồi lửa bằng cung hoàn chỉnh bao gồm năm bộ phận chính. Mỗi bộ phận có một vai trò riêng và cần được chuẩn bị đúng cách để tạo ra lửa thành công. Hiểu rõ chức năng của từng phần giúp bạn dễ dàng chế tạo và sử dụng chúng từ các vật liệu tự nhiên.

Các thành phần cơ bản gồm:

• Cung (Bow): Một cành cây dẻo, cong tự nhiên và một đoạn dây. Cung là công cụ tạo ra chuyển động quay cho thanh xoay.

• Thanh xoay (Spindle): Một thanh gỗ thẳng, tròn, dài khoảng 20-30 cm. Đây là bộ phận trực tiếp tạo ra ma sát. Một đầu thanh xoay được vót nhọn, đầu còn lại vót tròn.

• Tay cầm (Handhold): Một mẩu gỗ cứng hoặc đá có một lỗ nhỏ để giữ đầu trên của thanh xoay. Tay cầm giúp bạn tạo áp lực ổn định lên thanh xoay.

• Tấm ván đáy (Fireboard): Một tấm ván gỗ mềm, phẳng. Bạn cần khoét một lỗ mớm trên ván để đặt đầu thanh xoay và một rãnh chữ V để hứng mùn cưa nóng.

• Bùi nhùi (Tinder Bundle): Vật liệu khô, dễ cháy như xơ dừa, vỏ cây khô, cỏ khô. Bùi nhùi dùng để đón than hồng và thổi bùng thành lửa.

Nguyên lý hoạt động

Kỹ thuật mồi lửa bằng cung hoạt động dựa trên nguyên lý ma sát tạo nhiệt. Khi bạn kéo cung qua lại, dây cung sẽ làm thanh xoay quay với tốc độ rất cao. Đầu thanh xoay ép chặt vào tấm ván đáy, tạo ra lực ma sát cực lớn.

Ma sát này làm nóng điểm tiếp xúc, bào mòn gỗ thành một loại mùn cưa mịn và đen. Nhiệt độ tiếp tục tăng cao cho đến khi mùn cưa đạt đến điểm cháy, tạo thành một cục than hồng nhỏ. Bạn sẽ chuyển cục than hồng này vào búi bùi nhùi đã chuẩn bị sẵn và thổi nhẹ nhàng, cung cấp oxy để lửa bùng lên.

Hướng dẫn cách mồi lửa bằng cung

Tạo lửa bằng phương pháp này đòi hỏi sự kiên nhẫn và kỹ thuật đúng. Thực hành nhiều lần sẽ giúp bạn thành thạo hơn. Dưới đây là các bước cơ bản để bạn bắt đầu.

Bước 1: Chuẩn bị vật liệu và dụng cụ

Tìm kiếm các loại gỗ mềm, khô và không chứa nhiều nhựa. Chọn một cành cây dẻo làm cung và một đoạn dây đủ chắc, ví dụ như dây giày hoặc dây dù. Chuẩn bị một búi bùi nhùi thật khô và tơi xốp.

Bước 2: Tạo hình các bộ phận

Vót thẳng thanh xoay, một đầu nhọn để đặt vào tay cầm, đầu kia tròn để tiếp xúc với ván đáy. Trên ván đáy, khoét một lỗ mớm vừa với đầu thanh xoay. Từ mép ván, cắt một rãnh hình chữ V dẫn vào tâm lỗ mớm. Rãnh này có nhiệm vụ thu gom mùn cưa nóng.

Bước 3: Chuẩn bị tư thế

Quỳ một chân xuống đất, dùng bàn chân đó để giữ chặt tấm ván đáy. Quấn dây cung một vòng quanh thanh xoay. Đặt một đầu thanh xoay vào lỗ mớm trên ván đáy, đầu còn lại đặt vào tay cầm. Giữ cổ tay thẳng và tì chặt vào cẳng chân để tạo áp lực vững chắc.

Bước 4: Bắt đầu kéo cung

Bắt đầu kéo cung qua lại một cách chậm rãi, đều đặn. Dùng toàn bộ chiều dài của cung để thanh xoay quay được nhiều vòng nhất. Khi thấy khói bắt đầu bốc lên, hãy tăng tốc độ và áp lực. Duy trì nhịp độ ổn định cho đến khi bạn thấy một lượng mùn cưa đen tích tụ trong rãnh chữ V và bốc khói dày đặc.

Bước 5: Chuyển than hồng vào bùi nhùi

Khi đã có đủ mùn cưa nóng, nhẹ nhàng nhấc thanh xoay và tấm ván đáy ra. Gõ nhẹ vào ván để cục than hồng rơi xuống một chiếc lá khô hoặc vỏ cây mỏng bên dưới. Cẩn thận đặt cục than hồng vào giữa búi bùi nhùi.

Bước 6: Thổi lửa

Khum bùi nhùi lại quanh cục than hồng, tạo thành một cái tổ chim. Chừa một khoảng trống nhỏ để oxy có thể vào. Bắt đầu thổi nhẹ nhàng và liên tục vào than hồng. Khi khói bốc lên nhiều hơn, bạn hãy thổi mạnh dần cho đến khi lửa bùng lên.

Chọn gỗ phù hợp tại Việt Nam

Việc chọn đúng loại gỗ là yếu tố quyết định thành công. Tại Việt Nam, bạn có thể tìm thấy một số loại gỗ mềm rất thích hợp để làm bộ mồi lửa bằng cung. Gỗ cần phải khô hoàn toàn và không có tinh dầu hoặc nhựa.

Một số lựa chọn tốt bao gồm:

• Gỗ sung (Fig wood): Rất mềm và dễ tìm thấy ở nhiều nơi.

• Gỗ vông (Coral tree wood): Nhẹ, mềm và bắt lửa tốt.

• Gỗ gạo (Kapok tree wood): Tương tự gỗ vông, rất thích hợp để tạo ma sát.

• Tre khô (Dry bamboo): Có thể dùng làm thanh xoay và ván đáy, nhưng đòi hỏi kỹ thuật cao hơn vì tre cháy nhanh.

Bạn nên tránh các loại gỗ cứng như lim, sến, táu hoặc các loại gỗ có nhiều nhựa như thông, vì chúng rất khó tạo ra mùn cưa cháy.

Các câu hỏi thường gặp

Mất bao lâu để tạo ra lửa bằng cung?

Thời gian phụ thuộc vào kỹ năng và điều kiện vật liệu, thường từ 5 đến 15 phút.

Có thể dùng bất kỳ loại gỗ nào không?

Không, bạn cần dùng gỗ mềm, khô và ít nhựa để tạo ma sát hiệu quả.

Trời mưa có dùng phương pháp này được không?

Rất khó vì gỗ ẩm không tạo đủ ma sát và bùi nhùi không bắt lửa.

Việc thành thạo kỹ năng mồi lửa bằng cung mang lại trải nghiệm sinh tồn quý giá. Tuy nhiên, để chuẩn bị cho các chuyến đi, việc có sẵn dụng cụ tạo lửa chuyên dụng sẽ giúp bạn tiết kiệm thời gian và công sức. Xem các loại đá lửa và dụng cụ sinh tồn tại WeTrek.vn.