Ngọc hang (Cave Pearls) là gì?

Ngọc hang (Cave Pearls) là các cấu trúc hang động (speleothem) có dạng hình cầu hoặc gần cầu. Chúng được hình thành bởi sự kết tủa của canxi cacbonat (calcite) hoặc aragonit xung quanh một hạt nhân. Không giống như các loại thạch nhũ khác dính liền với nền hoặc trần hang, ngọc hang nằm rời rạc trong các vũng nước hoặc dòng chảy nhỏ.

Quá trình hình thành của chúng tương tự như ngọc trai trong con sò, nhưng vật liệu cấu tạo và môi trường hoàn toàn khác biệt. Chúng là một trong những dạng trầm tích độc đáo và hiếm gặp trong các hệ thống hang động đá vôi trên toàn thế giới.

Sự hình thành ngọc hang đòi hỏi một tập hợp các điều kiện tự nhiên cụ thể và diễn ra trong hàng nghìn năm. Quá trình này bao gồm các bước chính sau:

- Bắt đầu từ một hạt nhân: Mọi viên ngọc hang đều khởi đầu từ một vật thể nhỏ, gọi là hạt nhân (nucleus). Hạt nhân này có thể là một hạt cát, một mảnh xương động vật nhỏ, một mảnh đá vôi, hoặc thậm chí là một mảnh thạch nhũ bị gãy.

- Nước nhỏ giọt giàu khoáng chất: Nước mưa ngấm qua lớp đá vôi, hòa tan canxi cacbonat và trở nên bão hòa khoáng chất. Khi giọt nước này rơi xuống sàn hang, nó giải phóng một lượng nhỏ khí carbon dioxide, làm cho canxi cacbonat kết tủa lại thành dạng rắn.

- Quá trình bồi tụ từng lớp: Lớp canxi cacbonat mỏng này bao bọc lấy hạt nhân. Theo thời gian, hàng nghìn giọt nước tiếp theo lặp lại quá trình, bồi đắp thêm nhiều lớp canxi cacbonat đồng tâm, làm viên ngọc lớn dần lên.

- Yếu tố xoay tròn: Để ngọc hang có hình cầu và không bị dính vào sàn, chúng phải được xoay hoặc lay động liên tục. Sự chuyển động này được tạo ra bởi tác động của những giọt nước rơi từ trần hang xuống hoặc bởi dòng chảy nhẹ của vũng nước nơi chúng hình thành. Chuyển động này đảm bảo các lớp khoáng chất được bồi tụ đều khắp bề mặt.

Bạn có thể nhận biết ngọc hang qua các đặc điểm vật lý của chúng:

- Hình dạng: Phổ biến nhất là hình cầu, hình trứng hoặc elip. Một số có thể có hình dạng không đều do bị nhiều viên khác chèn ép trong quá trình phát triển.

- Kích thước: Kích thước của ngọc hang rất đa dạng, từ vài milimét đến hơn 20 centimét đường kính. Tuy nhiên, những viên có kích thước lớn thường hiếm gặp.

- Bề mặt: Bề mặt có thể nhẵn bóng hoặc thô ráp. Những viên ngọc được nước đánh bóng liên tục sẽ có bề mặt nhẵn mịn như ngọc trai.

- Màu sắc: Màu sắc chủ yếu là trắng, trắng ngà, hoặc vàng nâu. Màu sắc phụ thuộc vào các tạp chất có trong nước, như oxit sắt hoặc vật liệu hữu cơ.

- Cấu trúc bên trong: Nếu cắt ngang một viên ngọc hang, bạn sẽ thấy rõ các lớp khoáng chất đồng tâm xếp chồng lên nhau, tương tự như các vòng sinh trưởng của một thân cây.

Việt Nam là một quốc gia có địa hình karst phát triển mạnh, đặc biệt là ở khu vực miền Bắc và miền Trung. Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng tại Quảng Bình là nơi có điều kiện lý tưởng cho sự hình thành các cấu trúc hang động đa dạng, bao gồm cả ngọc hang.

Nhiều hang động trong hệ thống Phong Nha - Kẻ Bàng, như Hang Va hay một số khu vực trong Sơn Đoòng, được ghi nhận có các bộ sưu tập ngọc hang với số lượng lớn và kích thước ấn tượng. Chúng thường nằm trong các hồ nước nhỏ, tĩnh lặng trên nền hang. Các nhà thám hiểm và khoa học đã ghi nhận những "ổ" ngọc hang chứa hàng nghìn viên, tạo nên một cảnh quan địa chất ngoạn mục.

Ngọc hang không chỉ là một vẻ đẹp tự nhiên. Chúng còn mang giá trị khoa học quan trọng.

- Ghi chép cổ khí hậu: Các lớp trầm tích trong ngọc hang chứa thông tin về điều kiện môi trường quá khứ của hang động. Bằng cách phân tích các đồng vị trong canxi cacbonat, các nhà khoa học có thể tái tạo lại lịch sử về nhiệt độ, lượng mưa và thảm thực vật của khu vực qua hàng nghìn năm.

- Chỉ báo môi trường hang động: Sự hiện diện của ngọc hang cho thấy một môi trường hang động ổn định với nguồn nước chảy nhỏ giọt đều đặn trong một thời gian dài. Bất kỳ sự thay đổi nào về dòng chảy hoặc hóa học của nước đều ảnh hưởng đến sự phát triển của chúng.

- Bảo tồn hệ sinh thái: Ngọc hang là một phần không thể tách rời của hệ sinh thái hang động. Việc lấy chúng ra khỏi môi trường tự nhiên sẽ phá vỡ một quá trình địa chất kéo dài hàng thiên niên kỷ. Luật pháp Việt Nam và các quy định của vườn quốc gia nghiêm cấm mọi hành vi thu thập, di chuyển hoặc làm hư hại các cấu trúc hang động. Bảo vệ ngọc hang chính là bảo vệ di sản thiên nhiên quý giá.

Ngọc hang có phải là ngọc trai thật không?

Không, ngọc hang được cấu tạo từ canxi cacbonat kết tinh, trong khi ngọc trai biển được tạo ra từ xà cừ bên trong các loài nhuyễn thể.

Có được phép lấy ngọc hang về làm kỷ niệm không?

Không, việc lấy bất kỳ thành tạo tự nhiên nào ra khỏi hang động là hành vi bị cấm và gây tổn hại nghiêm trọng đến giá trị khoa học và hệ sinh thái.

Ngọc hang có giá trị kinh tế không?

Giá trị của ngọc hang chủ yếu nằm ở mặt khoa học và thẩm mỹ tự nhiên, không có giá trị thương mại như các loại đá quý khác.

Để chuẩn bị cho chuyến thám hiểm và khám phá hang động một cách an toàn, bạn cần trang bị đầy đủ các thiết bị chuyên dụng. Xem các thiết bị dã ngoại và thám hiểm cần thiết tại WeTrek.vn.