Ống leo thẳng đứng (Chimney Passage) là một khe hẹp thẳng đứng giữa hai vách đá hoặc khối đá, đủ rộng để một người lách qua bằng kỹ thuật leo đặc biệt.
Ống leo thẳng đứng (Chimney Passage) là gì?
Ống leo thẳng đứng, hay còn gọi là chimney, là một dạng địa hình tự nhiên. Nó hình thành một khe nứt dọc đủ rộng để cơ thể người lọt vào. Người leo núi hoặc nhà thám hiểm hang động sử dụng một kỹ thuật đặc biệt gọi là chimneying để di chuyển lên hoặc xuống bên trong khe nứt này. Kỹ thuật này dựa vào việc tạo áp lực đối kháng lên cả hai vách đá bằng cơ thể.
Ống leo thẳng đứng khác với một vết nứt thông thường, vốn quá hẹp để lọt vào. Nó cũng khác với một khe núi hoặc hẻm núi, vốn rộng hơn nhiều. Kích thước của ống leo quyết định độ khó và kỹ thuật cần áp dụng. Một số ống leo chỉ vừa đủ cho một người lách qua, trong khi những ống khác rộng hơn, đòi hỏi phải dang rộng tay chân để tạo điểm tựa.
Đặc điểm nhận biết một Ống leo thẳng đứng
Bạn nhận biết ống leo thẳng đứng qua các đặc điểm địa hình và cấu trúc của nó. Việc hiểu rõ những đặc điểm này giúp bạn chuẩn bị kỹ thuật và trang bị phù hợp.
- Kích thước và chiều rộng: Đây là yếu tố quan trọng nhất. Chiều rộng của ống leo phải đủ lớn để bạn vào bên trong, nhưng đủ hẹp để bạn có thể dùng lưng, tay, chân tì vào các mặt đối diện của vách đá. Chiều rộng này dao động từ khoảng nửa mét đến vài mét.
- Chiều dọc: Ống leo thường là một cấu trúc thẳng đứng hoặc gần thẳng đứng. Độ dốc lớn yêu cầu kỹ thuật leo chuyên biệt thay vì đi bộ hoặc bò thông thường.
- Bề mặt vách đá: Bề mặt bên trong ống leo ảnh hưởng trực tiếp đến độ bám. Vách đá có thể gồ ghề với nhiều điểm tựa nhỏ, giúp việc di chuyển dễ dàng hơn. Ngược lại, vách đá nhẵn, trơn trượt do rêu hoặc nước làm tăng độ khó.
- Vị trí địa lý: Ống leo thẳng đứng thường xuất hiện ở những khu vực có địa hình đá vôi, đá granit hoặc sa thạch. Bạn sẽ tìm thấy chúng trong các hang động, hẻm núi sâu, hoặc trên các vách đá lớn dành cho hoạt động leo núi đá.
Kỹ thuật leo qua Ống leo thẳng đứng (Chimneying)
Chimneying là một kỹ thuật leo độc đáo, không hoàn toàn dựa vào sức mạnh của tay để kéo cơ thể lên. Thay vào đó, nó tận dụng lực ma sát và lực đối kháng do toàn bộ cơ thể tạo ra. Kỹ thuật này đòi hỏi sự phối hợp nhịp nhàng và khả năng giữ thăng bằng tốt.
Nguyên tắc cơ bản là tạo ra một lực đẩy ngược chiều nhau lên hai vách đá. Bạn đặt lưng vào một bên vách và dùng chân đẩy vào vách đối diện. Hai tay có thể dùng để giữ thăng bằng hoặc đẩy vào hai bên vách đá. Để di chuyển lên, bạn nhích dần từng bộ phận cơ thể. Ví dụ, bạn nâng một chân lên cao hơn, sau đó dùng lực đẩy của chân và lưng để nâng phần hông và phần thân còn lại lên theo. Quá trình này lặp đi lặp lại một cách chậm rãi và có kiểm soát.
Tùy vào độ rộng của ống leo, bạn sẽ áp dụng các biến thể khác nhau:
- Ống leo hẹp: Bạn đặt lưng vào một vách, đầu gối gập lại và bàn chân đặt phẳng lên vách đối diện. Hai tay chống vào vách phía sau hoặc hai bên để giữ ổn định.
- Ống leo trung bình: Bạn có thể duỗi thẳng chân hơn. Một tay và một chân ở vách bên này, tay và chân còn lại ở vách bên kia. Bạn di chuyển theo kiểu đối xứng chéo.
- Ống leo rộng: Đòi hỏi bạn phải dang rộng cả tay và chân để chạm vào hai vách. Kỹ thuật này tốn nhiều sức và yêu cầu sự dẻo dai cao.
Khi xuống, bạn thực hiện quy trình ngược lại. Bạn từ từ hạ thấp cơ thể, luôn duy trì áp lực lên hai vách đá để kiểm soát tốc độ và tránh trượt ngã.
Các vật dụng cần thiết khi chinh phục Ống leo thẳng đứng
An toàn là ưu tiên hàng đầu. Việc trang bị đúng và đủ dụng cụ sẽ bảo vệ bạn khỏi những rủi ro không đáng có.
- Mũ bảo hiểm: Đây là vật dụng bắt buộc. Mũ bảo hiểm bảo vệ đầu bạn khỏi va đập vào vách đá hoặc đá vụn rơi từ trên xuống.
- Giày leo núi: Một đôi giày có độ bám tốt là yếu tố quyết định. Giày có phần đế cứng và cạnh sắc giúp bạn đứng vững trên các gờ đá nhỏ. Cổ giày cao cũng giúp bảo vệ mắt cá chân.
- Găng tay: Bề mặt đá thô ráp có thể làm trầy xước tay. Găng tay bảo vệ da tay và giúp tăng thêm một chút độ bám, đặc biệt là khi vách đá ẩm ướt.
- Đèn đội đầu: Khi thám hiểm hang động hoặc leo trong điều kiện thiếu sáng, đèn đội đầu giúp bạn quan sát rõ địa hình và tìm điểm tựa an toàn.
- Quần áo bền chắc: Bạn nên mặc quần áo dài, có chất liệu co giãn và chống mài mòn tốt. Quần áo sẽ bảo vệ da bạn khỏi trầy xước do ma sát liên tục với vách đá.
Ví dụ về Ống leo thẳng đứng tại Việt Nam
Địa hình đa dạng của Việt Nam cung cấp nhiều ví dụ về các cấu trúc tương tự ống leo thẳng đứng, đặc biệt trong các hệ thống hang động đá vôi.
Tại Vườn quốc gia Phong Nha Kẻ Bàng, các tour thám hiểm hang động như Sơn Đoòng hay hệ thống hang Tú Làn thường có những đoạn đường hẹp và dốc. Người tham gia phải vận dụng các kỹ thuật tương tự chimneying để vượt qua. Họ lách người qua các khe hẹp, dùng tay và chân tì vào hai bên vách để di chuyển. Dù không phải là các ống leo thẳng đứng hàng chục mét như trong thể thao leo núi chuyên nghiệp, những đoạn này vẫn đòi hỏi sự khéo léo và thể lực tốt.
Tại các khu vực leo núi đá như vịnh Hạ Long, vịnh Lan Hạ, hoặc núi đá ở Hữu Lũng (Lạng Sơn), các tuyến leo có thể bao gồm những đoạn ống leo ngắn. Các climber phải chuyển đổi linh hoạt giữa kỹ thuật leo mặt đá thông thường và kỹ thuật chimneying để vượt qua thử thách.
Câu hỏi thường gặp
Leo ống thẳng đứng có nguy hiểm không?
Leo ống thẳng đứng có thể nguy hiểm nếu thiếu kỹ thuật, trang bị và kinh nghiệm phù hợp.
Người mới bắt đầu có thể leo ống thẳng đứng không?
Người mới bắt đầu nên thực hành ở những ống leo ngắn, an toàn và có người hướng dẫn kinh nghiệm đi cùng.
Kỹ thuật chimneying khác gì leo núi đá thông thường?
Kỹ thuật này tập trung vào việc tạo lực đối kháng giữa hai vách đá thay vì bám vào các mấu đá nhỏ.
Để chuẩn bị cho chuyến đi tiếp theo, bạn cần trang bị phù hợp. Xem giày leo núi và mũ bảo hiểm tại WeTrek.vn.