Sữa hang (Moonmilk) là một chất lắng đọng mềm, màu trắng, giống kem, hình thành trong hang động đá vôi do vi khuẩn phân hủy đá.
Sữa hang, hay Moonmilk trong tiếng Anh, là một loại trầm tích hang động (speleothem). Không giống như thạch nhũ hay măng đá cứng rắn, sữa hang có kết cấu mềm, ẩm và xốp. Bạn có thể hình dung nó giống như phô mai kem hoặc sữa chua đặc.
Thành phần chính của nó thường là các khoáng chất cacbonat, phổ biến nhất là canxit. Tuy nhiên, cấu trúc của nó không kết tinh thành khối đá cứng do sự hiện diện của vi khuẩn và độ ẩm cao. Khi khô, sữa hang trở thành một loại bột mịn.
Quá trình tạo ra sữa hang là một sự kết hợp độc đáo giữa địa chất và sinh học. Nó không chỉ đơn thuần là sự lắng đọng khoáng chất từ nước.
Quá trình này diễn ra theo các bước sau:
• Nước mưa ngấm qua mặt đất, hòa tan khí cacbonic và trở thành một dung dịch axit cacbonic yếu.
• Dung dịch axit này tiếp tục thấm qua các lớp đá vôi (canxi cacbonat), hòa tan đá và mang theo các ion canxi.
• Nước giàu canxi nhỏ giọt vào bên trong hang động. Tại đây, các loại vi khuẩn đặc biệt, như Macromonas, bắt đầu hoạt động.
• Thay vì để các tinh thể canxit liên kết với nhau tạo thành đá cứng, vi khuẩn sẽ phân hủy và chuyển hóa chúng thành một chất sệt, màu trắng.
Độ ẩm cực cao bên trong hang động cũng góp phần ngăn chặn quá trình kết tinh, giữ cho sữa hang luôn ở trạng thái mềm và ẩm.
Việt Nam có hệ thống hang động đá vôi phong phú. Bạn có thể bắt gặp sữa hang ở những nơi có điều kiện phù hợp. Sữa hang thường xuất hiện trên vách, trần hoặc sàn của các hang động đá vôi ẩm ướt.
Một số ví dụ về các khu vực có tiềm năng tìm thấy sữa hang tại Việt Nam bao gồm:
• Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng: Hệ thống hang động ở đây là môi trường lý tưởng cho sự hình thành của nhiều loại trầm tích, bao gồm cả sữa hang.
• Vịnh Hạ Long và Cát Bà: Các hang động trên các hòn đảo đá vôi, với độ ẩm cao từ biển, cũng là nơi có thể quan sát thấy sữa hang.
• Ninh Bình: Khu vực Tam Cốc - Bích Động hay Tràng An có nhiều hang động ướt, tạo điều kiện cho vi khuẩn và khoáng chất hình thành sữa hang.
Để tìm thấy nó, bạn cần chú ý đến những khu vực ít có luồng gió và luôn ẩm ướt trong hang.
Cái tên "Moonmilk" (Sữa của mặt trăng) xuất phát từ vẻ ngoài của nó. Dưới ánh sáng của đèn pin, lớp trầm tích này có màu trắng tinh, mềm mại và đôi khi phát quang nhẹ, gợi lên hình ảnh về sữa hoặc ánh trăng. Tên gọi này được ghi nhận lần đầu tiên vào thế kỷ 16. Khi đó, người ta tin rằng nó kết tinh từ ánh sáng của mặt trăng và các vì sao.
Trong quá khứ, sữa hang từng được sử dụng trong y học dân gian để chữa trị một số bệnh. Tuy nhiên, ngày nay các nhà khoa học đã xác định đây là một niềm tin không có cơ sở khoa học và không khuyến khích sử dụng.
Sữa hang không chỉ là một cảnh quan đẹp. Nó còn là một đối tượng nghiên cứu khoa học quan trọng. Việc phân tích sữa hang giúp các nhà khoa học hiểu thêm về hệ vi sinh vật trong hang động, điều kiện khí hậu cổ đại và quá trình hình thành địa chất.
Vì sữa hang là một hệ sinh thái cực kỳ mỏng manh, bạn cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy tắc khi khám phá hang động:
• Không chạm vào: Dầu và vi khuẩn từ tay người có thể phá hủy cấu trúc của sữa hang và làm thay đổi môi trường sống của các vi sinh vật.
• Giữ khoảng cách: Di chuyển cẩn thận để không va chạm hay làm rơi các vật dụng vào khu vực có sữa hang.
• Không lấy mẫu vật: Việc lấy sữa hang ra khỏi môi trường tự nhiên là hành vi phá hoại và vi phạm nguyên tắc bảo tồn.
Bảo vệ sữa hang chính là bảo vệ giá trị nguyên vẹn của hang động cho thế hệ sau.
Không, sữa hang không phải là thực phẩm và có thể chứa các vi sinh vật không an toàn.
Việc chạm vào có thể phá hủy cấu trúc mỏng manh và làm ô nhiễm hệ sinh thái độc đáo của hang động.
Sữa hang là một chất lắng đọng mềm và ẩm, còn thạch nhũ là các thành tạo đá cứng và rắn chắc.
Khám phá hang động đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng về kiến thức và trang bị. Để quan sát an toàn sữa hang và các vẻ đẹp khác trong hang tối, một chiếc đèn pin đội đầu chất lượng là vật dụng không thể thiếu. Xem các mẫu đèn pin đội đầu chuyên dụng cho dã ngoại và khám phá tại WeTrek.vn.