Thiết lập dây (Rigging) là gì?

Thiết lập dây (Rigging) là kỹ thuật sử dụng dây, neo và các thiết bị để tạo hệ thống chịu lực, phục vụ leo núi, cứu hộ và làm việc trên cao an toàn.

Thiết lập dây, hay rigging, là quá trình xây dựng các hệ thống dây thừng phức tạp để di chuyển người hoặc vật nặng. Kỹ thuật này là nền tảng cho nhiều hoạt động ngoài trời và công việc chuyên nghiệp. Bạn có thể thấy ứng dụng của nó trong leo núi đá, cứu hộ hang động, vượt thác, hoặc thậm chí trong ngành công nghiệp xây dựng và điện ảnh. Mục tiêu chính của rigging là tạo ra một hệ thống an toàn, hiệu quả và có khả năng kiểm soát tải trọng một cách chính xác.

Về cơ bản, bạn đang dùng kiến thức vật lý để tạo ra lợi thế cơ học. Thay vì dùng sức người đơn thuần, bạn sử dụng ròng rọc, đòn bẩy và các điểm neo vững chắc để hoàn thành công việc một cách an toàn.

Một hệ thống rigging hiệu quả được tạo nên từ sự kết hợp của thiết bị phù hợp và các nguyên tắc vật lý cơ bản. Hiểu rõ từng thành phần giúp bạn xây dựng hệ thống an toàn và đáng tin cậy.

Chất lượng thiết bị ảnh hưởng trực tiếp đến sự an toàn của toàn bộ hệ thống. Các thiết bị cơ bản bao gồm:

• Dây thừng (Ropes): Có hai loại chính. Dây động (dynamic rope) có độ co giãn, dùng để leo núi vì nó hấp thụ lực khi rơi. Dây tĩnh (static rope) ít co giãn, phù hợp cho việc cứu hộ, đu dây xuống hoặc kéo vật nặng vì nó không làm mất lực.
• Điểm neo (Anchors): Đây là nền móng của hệ thống. Bạn có thể dùng điểm neo tự nhiên như gốc cây to, tảng đá vững chắc. Bạn cũng có thể dùng điểm neo nhân tạo như bu lông khoan vào đá.
• Móc khóa (Carabiners): Dùng để kết nối các bộ phận của hệ thống. Móc khóa an toàn có chốt vặn hoặc chốt tự động là bắt buộc cho các kết nối quan trọng.
• Ròng rọc (Pulleys): Giúp giảm ma sát khi kéo dây, làm cho việc di chuyển tải trọng trở nên nhẹ nhàng hơn.
• Dây đai (Slings và Webbing): Dùng để tạo các điểm neo tạm thời hoặc kết nối các điểm neo lại với nhau.

• Phân bổ tải trọng (Load Distribution): Nguyên tắc vàng là không bao giờ đặt toàn bộ niềm tin vào một điểm neo duy nhất. Bạn cần phân bổ lực tác động lên nhiều điểm neo. Điều này đảm bảo rằng nếu một điểm neo bị lỗi, các điểm còn lại vẫn đủ sức chịu tải.
• Góc nối dây (Angles): Khi bạn kết nối nhiều điểm neo, góc tạo bởi các sợi dây rất quan trọng. Góc càng lớn, lực tác động lên mỗi điểm neo càng tăng. Bạn nên giữ góc này dưới 60 độ để tối ưu hóa sức chịu tải.
• Dự phòng (Redundancy): Luôn có một kế hoạch dự phòng. Mọi thành phần quan trọng trong hệ thống, từ điểm neo đến dây thừng, đều cần có phương án thay thế hoặc dự phòng ngay lập tức. Quy tắc chung là “hai là một, một là không có gì”.

Kỹ thuật rigging không phải là lý thuyết xa vời. Nó được áp dụng rộng rãi trong cộng đồng yêu thích hoạt động ngoài trời tại Việt Nam.

• Leo núi đá ở Hữu Lũng, Lạng Sơn hoặc Cát Bà, Hải Phòng: Các nhóm leo núi thường xuyên thiết lập hệ thống neo trên đỉnh (top-rope). Họ dùng dây đai, móc khóa và dây thừng để tạo ra một điểm đu an toàn cho người leo.
• Đu dây vượt thác (Canyoning) tại Đà Lạt: Để xuống các thác nước một cách an toàn, người hướng dẫn sẽ thiết lập một hệ thống dây phức tạp. Hệ thống này bao gồm các điểm neo chắc chắn, dây dẫn hướng và dây an toàn cho người tham gia.
• Cứu hộ và hỗ trợ: Trong các tình huống khẩn cấp trên núi hoặc trong hang động, các đội cứu hộ chuyên nghiệp sử dụng kỹ thuật rigging để tạo hệ thống kéo hoặc hạ nạn nhân. Ví dụ, hệ thống Z-drag là một ứng dụng phổ biến để tạo lợi thế cơ học khi kéo người hoặc vật nặng lên.

Thiết lập dây đòi hỏi sự cẩn trọng và kiến thức vững chắc. Sai lầm có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Luôn tuân thủ các quy tắc an toàn sau:

• Kiểm tra thiết bị: Trước mỗi lần sử dụng, bạn phải kiểm tra kỹ lưỡng dây thừng, móc khóa, và các thiết bị khác để phát hiện dấu hiệu mài mòn hoặc hư hỏng.
• Hiểu rõ hệ thống: Đừng bao giờ xây dựng một hệ thống mà bạn không hiểu rõ nguyên lý hoạt động của nó.
• Học hỏi từ chuyên gia: Cách tốt nhất để học rigging là tham gia các khóa đào tạo chuyên nghiệp và thực hành dưới sự giám sát của người có kinh nghiệm.

Tham gia các khóa học từ những tổ chức uy tín là cần thiết để đảm bảo an toàn và kỹ thuật đúng.

Bạn nên học trực tiếp từ người hướng dẫn có kinh nghiệm để được sửa lỗi và tránh các rủi ro nguy hiểm.

Một sợi dây thừng chất lượng, vài móc khóa an toàn và dây đai là những thiết bị cơ bản bạn cần có.

Trang bị kiến thức đúng đắn và thiết bị phù hợp là bước đầu tiên để chinh phục các thử thách ngoài trời. Xem các thiết bị leo núi và dã ngoại chuyên dụng tại WeTrek.vn.