[WeTrekology] Hướng dẫn cất giữ và xử lý đồ ăn khi cắm trại ở vùng có gấu

Bạn lên đường khám phá với một chiếc ba lô căng phồng, bạn chỉ muốn đặt nó xuống đất, để đi một mình, nhưng chiếc ba lô của bạn lại là bữa tiệc thịnh soạn đối với nhiều động vật đang cư trú nơi đây. Những người đi bộ đường dài (hiking) có kinh nghiệm và am hiểu về thế giới hoang dã sẽ biết cách trang bị cho mình nhưng chiến lược để cất giữ đồ ăn của mình suốt cả ngày.   

HIỂU THÓI QUEN CỦA ĐỘNG VẬT

Đồ ăn của con người có một sực hút mãnh liệt đối với các loài động vật hoang dã trú ngụ ở vùng hoang dã như sóc, sóc chuột, thỏ mặt gấu, chuột, gấu trúc, gấu, thậm chí cả chim chóc và hươu.

Những loài động vật này kiếm ăn theo bản năng và không tự tìm đến thức ăn của con người. Tuy nhiên khi con người bất cẩn không cất kĩ đồ ăn - hoặc tệ hơn là họ cố ý để chúng thấy bánh pho mát hay các loại thức ăn đóng hộp khác - các loài động vật hoang dã này sẽ đánh hơi thấy mùi vị mới lạ, dữ dội, và thói quen tìm kiếm đồ ăn của chúng bị biến đổi một cách tiêu cực.

Jeff Watson, một người huấn luyện gấu và làm việc với ngành công nghiệp truyền hình và điện ảnh cho biết: “Gấu thích mọi loại đồ ăn, và đồ ăn của con người hấp dẫn chúng bởi nó có vị ngon và loài gấu cảm thấy đồ ăn này rất dễ kiếm. Loài gấu luôn luôn tìm đường đến nơi nạp được calo một cách nhanh nhất có thể, và qua nhiều năm, chúng biết được rằng lều trại của con người là một nguồn thức ăn rất dễ tiếp cận. Có thể đào tạo gấu một cách dễ dàng, nhưng bạn sẽ không bao giờ có thể khiến chúng bỏ đi những gì đã được đào tạo.”

Khi một loài động vật đánh hơi thấy thức ăn của con người, nó sẽ muốn nhiều hơn và nhiều hơn nữa - và chúng sẽ đi đến cực điểm để có thể lấy được đồ ăn đó. Loài gấu và gấu trúc cho thấy chúng có một sự quyết tâm cao độ và sự khéo léo khi theo đuổi một “bữa trưa miễn phí”

Một vài sự thật đáng để suy ngẫm

Không chỉ thông minh, mạnh mẽ và dai dẳng, loài gấu còn sở hữu khứu giác thính hơn loài chó gấp 100 lần. Chúng có thể nhận dạng được thùng đá đựng đồ ăn và biết rằng trong đó có thức ăn, chúng sẽ có thể đập vỡ cửa sổ kính của một chiếc xe để lấy đồ ăn. Hoặc, nếu chúng đánh hơi thấy thứ gì đó hấp dẫn bị khoá trong cốp xe ô tô, chúng sẽ phá vỡ cửa sổ phía sau và sau đó cào xé ghế sau để tìm đến chỗ để thứ chúng muốn.

Gần đây nhất là vào những năm 1990, loài gấu ở Vườn Quốc gia Yosemite mỗi năm đập phá hơn 1.300 phương tiện đang đỗ lại, gây ra thiệt hại hàng trăm nghìn đô la. Kể từ đó, số lượng phương tiện bị phá vỡ đã giảm xuống 74% nhờ một chương trình giáo dục chuyên sâu do các nhân viên kiểm lâm trong khu cắm trại đào tạo. Hiện nay, chính sách của Yosemite cấm du khách (ngoại trừ du khách đi bằng nhà di động) lưu trữ thức ăn qua đêm trên phương tiện của mình khi đỗ xe lại, thay vào đó, thức ăn phải được đặt trong một chiếc hộp đựng dụng cụ bằng kim loại, đặt giữa khu vực cắm trại và khu vực đỗ xe.

Jeff Watson cho biết: “Một con gấu được cho ăn, là một con gấu đã chết.” Vấn đề thực sự ở đây là con người, những người đã khiến chúng có thể tìm đến thức ăn một cách dễ dàng.

Jim Miler, giám đốc chương trình US Forest Service đồng ý rằng: “Động vật hoang dã kiếm ăn một cách bản năng. Mỗi khi bạn mang một loại thức ăn mới đến chỗ ở của động vật, chúng sẽ rất quan tâm. Nhưng việc chúng tìm đến thức ăn của con người đã làm ảnh hưởng đến bản năng kiếm ăn tự nhiên. Một điều rất quan trọng là mọi người cần phải lưu trữ thức ăn đúng cách để các loài động vật không thể tìm được.”

Bảo vệ các loài động vật 

Một số người mới đến các khu vườn quốc gia hay những khu vực hoang dã cảm thấy tức tối, thậm chí phẫn nộ khi biết rằng kẻ trộm thức ăn “bốn chân” có thể đang lẩn trốn đâu đó trong rừng. Đừng như vậy. Bạn mới là những vị khách đang đến thăm môi trường sống của chúng và trách nhiệm của bạn là phải giữ đồ ăn của mình càng khó tìm thấy và càng khó tiếp cận càng tốt.

Và đó là trách nhiệm của bạn. Nếu bạn bất cẩn hoặc không để ý đến đồ ăn, hành động của bạn rất có thể sẽ khiến những người khác nữa có nguy cơ bị mất trộm thức ăn (bởi các loài động vật thường xuyên quay lại các khu vực mà chúng biết là ở đó có thể dễ dàng lấy được thức ăn), hoặc hành động đó có thể trực tiếp dẫn đến việc giết chết động vật hoang dã - đặc biệt là gấu.

Harold Werner, nhà sinh vật học động vật hoang dã ở vườn quốc gia Sequioa và Kings Canyon nói rằng: “Khi con người lưu trữ thức ăn không cẩn thận để một con gấu lấy trộm thì chính họ là những người chịu thiệt. Mặc dù, sự mất mát thực sự sẽ đến sau.”

“Chúng tôi thực sự muốn mọi người sẽ lưu trữ thức ăn đúng cách và an toàn, nhưng điều quan trọng hơn là chúng tôi muốn bảo tồn tự nhiên - ở đây là loài gấu. Tất cả những lưu ý về việc lưu trữ thức ăn chúng tôi đưa ra không những là để bảo vệ con người mà còn là để bảo vệ loài gấu.”

Sau đây là một số gợi ý về việc lưu trữ thức ăn khi bạn có một cuộc dã ngoại ở công viên trong thành phố hoặc sâu trong nơi xa thành phố. 

NHỮNG CÁCH ĐỂ BẢO VỆ ĐỒ ĂN VÀ KHÔNG LÀM HẠI ĐỘNG VẬT

Các cơ quan quản lý đất đai, bao gồm cả dịch vụ Vườn Quốc gia, xác nhận rằng không có một chiến lược bảo vệ thực phẩm duy nhất nào. Mỗi đơn vị xây dựng một chính sách riêng phù hợp với các loài động vật cư trú ở đó. 

Tuy nhiên, một số chỉ dẫn sao có thể được áp dụng đối với tất cả các tình huống cất giữ thực phẩm: 

Không bao giờ bỏ đồ ăn của bạn lại, ngay cả khi nó vẫn còn nguyên trong ba lô hay không chú ý đến đồ ăn bất cứ lúc nào.

Bất kì thứ gì có mùi thơm - bột, thuốc mỡ, kem đánh răng, kem chống nắng, thuốc xịt côn trùng, sữa rửa mặt, vật dụng - phải được cất giữ cẩn thận giống như thức ăn. Động vật không hề kén chọn; chúng bị hấp dẫn bởi tất cả các mùi lạ.

Đừng để lại bất cứ thứ gì trong ba lô qua đêm và đừng quên mở khoá tất cả các túi và các ngăn ba lô. Nếu không, nghĩa là bạn đã cho phép những “vị khách” rình rập vào buổi đêm, gặm nhấm hoặc đập phá trang bị của bạn để thoả mãn trí tò mò.

Cất trữ thức ăn cách xa nơi bạn ngủ ít nhất 30 mét (tốt nhất là 60 mét hoặc có thể hơn). Nếu có thể, hãy để chỗ thức ăn bạn cất giấu theo hướng gió thổi.

Vậy thì, nên để thức ăn ở đâu khi bạn đang ngủ hoặc đi đâu đó?  

Thùng chống gấu/Thùng khóa thức ăn (Bear Boxes/Food Lockers)

Những hộp kim loại có bản lề, chốt mở, khác nhau rất sẵn có. Yosemite là một trong rất nhiều vườn quốc gia nơi gấu thường xuyên cư trú, có nhiều thùng chống gấu được đặt ở đây. Hầu hết các thùng chống gấu được đặt sao cho thuận tiện ở các khu cắm trại và khu vực đỗ xe. Các công viên khác và hầu hết các khu vực hẻo lánh thì lại không có.

Lời khuyên của chúng tôi đơn giản là: Nếu có sẵn thùng chống gấu, hãy sử dụng chúng. Một vài bí quyết: 

• Khi ở khu cắm trại, hãy chắc chắn rằng bạn có thể xác định được các trang bị nào là của mình. Thùng đá đựng thức ăn và túi đựng đồ rất có thể bị nhầm lẫn.
• Đừng dùng thùng chống gấu để đựng rác cho dù trước đó đã có những người khác làm như vậy.
• Hãy chắc chắn rằng bạn đã đóng chốt một cách cẩn thận sau mỗi lần sử dụng

Dây chống gấu (Bear Wires)

Dây chống gấu là những sợi dây cáp được giăng cao giữa các cây cách xa nhau, mọi người có thể treo túi đựng thức ăn lên đó để chúng ở ngoài tầm với của một con gấu (dựa trên đối trọng lực, sẽ được giải thích dưới đây). Cách này có thể sẽ khó để làm được đúng, và một vài công viên cuối cùng đã phải dỡ bỏ. Ưu điểm lớn nhất của việc sử dụng dây cáp là: Bạn sẽ không phải quá khó khăn để có thể tìm thấy những cành cây lý tưởng để sử dụng cho đối trọng lực.

Gậy chống gấu (Bear poles)

Gậy chống gấu là những chiếc gậy bằng kim loại cao có các cánh tay như những chiếc móc ở trên đỉnh. Thông thường, một chiếc gậy được nâng lên và móc vào một bên của gậy chính. Các hiker sẽ kéo các túi gấu (hay ba lô) lên trên các móc để giữ an toàn cho chúng qua đêm. Gậy chống gấu, miễn là chúng được dựng đủ cao (nhưng thực tế không phải chiếc gậy nào cũng đủ cao) thì sẽ rất thuận tiện và dễ dàng sử dụng. Thách thức lớn nhất là: Sẽ rất khó khăn nếu bạn là người cuối cùng treo túi hay hộp đồ của mình lên nếu như hôm đó có rất đông người.

Các vật dụng đựng đồ ăn chống gấu (Bear-Resistant Containers)

Các hộp đựng thức ăn có thành cứng, có khóa an toàn thường được gọi là hộp đựng chống gấu, là những hộp đựng thức ăn cầm tay lý tưởng cho việc sử dụng ở những nơi hẻo lánh, xa xôi. Ở một số vườn quốc gia ở những thành phố lớn như Yosemite, việc sử dụng những chiếc hộp như thế này là điều bắt buộc.

Treo đồ chống gấu

Đối trọng lực - Đây có thể là một công việc gây khó chịu. Các bước thực hiện:

• Chia thức ăn và các đồ dùng có mùi thơm thành vào 2 túi ( có thể dùng túi ni lông). Cố gắng để khối lượng của 2 túi bằng nhau.
• Tìm một cành cây lý tưởng. Có những người sẽ chẳng bao giờ tìm được một cành cây lý tưởng nào, nhưng đây là một cành cây bạn cần phải tìm: một cành cây còn sống, không thể chịu được trọng lực của một con thú con, cao ít nhất 6 mét và dài ít nhất 3 mét tính từ thân cây
• Cắt một đoạn dây dù, dài ít nhất 15 mét (đường kính khoảng 3mm), và buộc một hòn đá ở một đầu dây. Sau đó ném hòn đá vắt qua cành cây (Lưu ý: thực hiện bước này khi có đủ ánh sáng)
• Bỏ hòn đá ra và buộc một chiếc túi vào. Thắt nút trên sợi dây để bạn có thể kéo chiếc túi xuống vào sáng hôm sau. Kéo chiếc túi lên cành cây cao hết cỡ.
• Với lấy đầu dây còn lại và buộc chiếc túi thứ hai cao nhất có thể. Thắt thêm một nút nữa ở đầu dây này. Đút phần đầu dây còn lại vào phần chóp của túi.
• Quăng túi thứ hai lên (hoặc đẩy nó lên bằng một cây gậy), tốt nhất là để hai chiếc túi treo bên cạnh nhau và cách mặt đất khoảng gần 4 mét. Trước khi thực hiện việc này, hãy chắc chắn rằng cây gậy của bạn đủ dài để có thể với tới chiếc nút bạn đã thắt.
• Gợi ý cho việc lấy túi xuống: Buộc chặt một sợi dây cước (hoặc dây dùng khi câu cá) khó nhìn thấy vào một trong số những chiếc túi để bạn có thể kéo túi xuống mà không cần phải dùng gậy để đập vào chúng.

Túi chống gấu (Bear bag)

• Để thực phẩm và các đồ dùng có mùi thơm vào trong một hoặc hai chiếc túi.
• Tìm hai cái cây cao khoảng 6 - 6,5 mét.
• Lấy một đoạn dây dù dài khoảng 30 mét, buộc một hòn đá vào một đầu và quăng nó qua một cành cây cách mặt đất khoảng 6-7 mét.
• Buộc một đầu vào một thân cây. Sau đó, buộc túi thực phẩm hoặc túi của bạn vào điểm giữa đoạn dây.
• Quăng đầu buộc hòn đá dây qua một cành cây của cây thứ hai
• Kéo dây qua cành cây đó cho đến khi các túi thực phẩm kẹt lại trong khoảng không gian giữa hai cái cây. Thắt nút dây trên thân cây thứ hai. Cũng có thể dùng hai đoạn dây dài 15 mét, với túi thực phẩm buộc vào mối nối giữa hai đoạn dây.

Ở một số khu vực, mặc dù không nhiều, vẫn có thể quăng một sợi dây dù lên một cành cây tương đối cao, kéo túi của bạn lên và đơn giản chỉ cần buộc dây vào một thân cây. Tuy nhiên, cũng có nguy cơ, một con gấu nào đó sẽ nhận ra mánh khoé quen thuộc này và nhanh chóng gặm dây để làm cho túi của bạn rơi xuống. Một số người thì lại treo túi thức ăn trên mặt bên của một mỏm đá. Nhưng liệu rằng dây có thể giữ được chiếc túi hay không? Liệu loài động vật gặm nhấm có thể khám phá ra nó và gặm dây để tiếp cận được chỗ thức ăn không? Có thể sẽ có một con gấu cào sợi dây và làm cho nó đứt không? Treo túi ở bên mỏm đá cũng có thể có tác dụng, nhưng sẽ ít có cơ hội thành công hơn. 

Nếu bạn đang ở trên sa mạc và chẳng có cái cây nào, một ý tưởng khá thông minh đó là để túi đựng thực phẩm của bạn cao hơn mặt đất. Nếu bạn mang theo một giá đỡ máy ảnh, bạn có thể treo một túi thực phẩm lên đó để chống chuột. 

Nếu một con gấu đen tấn công trại của bạn, hãy tạo ra tiếng ồn. Đập vào nồi, vẫy tay, kêu la, thậm chí có thể ném một vài viên đá nhỏ vào lưng con gấu từ xa (đừng ném vào đầu nó). Đừng tiếp cận nó. Đừng cố gắng để lấy lại đồ đạc của mình. Đừng dồn một con gấu đen vào góc; nó có thể sẽ phản ứng tiêu cực một cách dữ dội. Đừng phí công vô ích. Tuy nhiên, nếu một con gấu đen (không phải gấu xám Bắc Mỹ) tấn công bạn, hãy chống lại quyết liệt.

CẤT GIẤU THỰC PHẨM TRONG “LÃNH THỔ” CỦA GẤU XÁM BẮC MỸ

Trước hết, luôn luôn phải hỏi cán bộ kiểm lâm về hoạt động của các động vật hoang dã ở khu vực bạn cắm trại. Lưu ý đến tất cả những lời khuyên họ đưa ra.

Dưới đây là một số lời khuyên về việc cất giấu thức ăn có thể áp dụng ở “lãnh thổ” của gấu xám Bắc Mỹ. Đây cũng là những bước làm thông minh ở khu vực có gấu đen.

• Nấu ăn cách xa khu trại để ngủ khoảng 100 mét, theo hướng gió thổi thì càng tốt.
• Sử dụng các đồ ăn đông lạnh hoặc đồ ăn khô hơn là sử dụng các loại gia vị có mùi thơm và cần phải đun sôi và chuẩn bị bếp nấu phức tạp hơn.
• Tránh lau tay vào quần áo, cất quần áo bạn mặc khi nấu ăn vào chỗ cất giấu thức ăn
• Cố gắng đừng để lại thức ăn thừa. Cất tất cả chỗ thức ăn đã sử dụng vào một chiếc túi có khoá kéo. Đóng túi 2 lớp là một ý tưởng hay ở nơi có sự hoạt động của loài gấu.
• Hạn chế sử dụng xà bông tối đa và không dùng kem đánh răng trong khu vực có gấu.
• Để tất cả các thứ có mùi thơm (dù có ăn được hay không) vào túi cất thức ăn. Cũng làm như vậy đối với nồi, đồ dùng và thùng rác, đặc biệt là giấy gói thực phẩm. 
• Khi rửa nồi ở khu vực có gấu đen, hãy đổ nước bẩn lên đá, ra xa khỏi khu vực bạn ngủ. Dấu vết của muối có thể bị lan rộng và sóc marmot, động vật gặm nhấm hoặc dê có thể tìm đến, phá hoại cây cối để tìm bằng được thức ăn mà chúng ngửi thấy mùi.
• Trước khi vào nơi có gấu xám Bắc Mỹ sống, hãy yêu cầu cán bộ kiểm lâm hướng dẫn chỗ nước rửa. Đôi khi, họ có thể tư vấn cho bạn làm thế nào để đổ nó thành một dòng chảy. Trong trường hợp này, hãy xem xét liếm nồi của bạn sạch để giảm thiểu bất kỳ dư lượng.
• Trong trường hợp này, hãy cân nhắc liếm sạch nồi để giảm thiểu tối đa thức ăn dư thừa.
• Đừng bao giở để thức ăn thừa ra sau trại. “Phần thưởng” ngon lành này sẽ khiến các loài động vật đi lục lọi để tìm ra nó. Hãy giữ trại sạch sẽ một cách triệt để.
• Đừng cho bất kì một loại động vật hoang dã nào ăn (kể cả chúng có đáng yêu đến mức nào). Nếu làm vậy nghĩa là bạn đã phá vỡ bản năng kiếm ăn tự nhiên và “tiếp tay” cho những hành động xấu của chúng.
• Đừng bao giờ cố gắng lấy lại thứ gì đó mà con gấu nào đó đã lấy được. 
• Hãy hỏi cán bộ kiểm lâm địa phương xem làm thế nào để đối phó với việc bị một con gấu xám Bắc Mỹ tấn công lều trại.

Phương Dung