[WeTrekology] Hướng dẫn chọn dây nối, dây dù và dây đai khi leo núi đá

Khi bạn leo núi đá, một bộ dây dự phòng cũng quan trọng như một người đỡ đáng tin cậy. Nếu bạn chỉ mới tập leo núi truyền thống, bạn sẽ cần biết cách chọn và sử dụng những dụng cụ dưới đây:

• Dây nối (sling / runner)
• Dây đai (webbing)
• Dây dù (cord)

Cùng với dây thừng, các loại dây trên có thể được sử dụng vào rất nhiều mục đích khác nhau khi bạn leo núi.  

Dây nối

Tuy được sản xuất bằng nhiều cách, nhưng một chiếc dây nối thường được làm bằng cách khâu một dây đai thành một hoặc nhiều vòng dây. Bạn có thể sử dụng dây nối như một chiếc móc dây hai đầu cỡ lớn, giúp dây thừng chính của bạn thẳng hơn khi leo và giảm ma sát trên những đoạn mấp mô, hoặc cũng có thể dùng để bố trí neo.

Tham khảo thêm bài viết "Hướng dẫn chọn móc dây hai đầu" và "Hướng dẫn sử dụng móc dây hai đầu trong leo núi tự do" tại WETREK.VN  

Chiều dài dây nối

Mỗi dây nối sẽ có chiều dài, chiều rộng và trọng lượng khác nhau. Dây nối dài hơn sẽ giúp tiết kiệm dây thừng hơn móc dây hai đầu, nhưng lại nặng và cồng kềnh hơn.

• Dây đơn (30 cm) thường khá hữu dụng - độ dài gấp đôi hoặc gấp 3 hầu hết các móc dây hai đầu, vừa vặn để vắt qua vai.
• Dây đôi (60 cm) giúp bạn tiết kiệm dây thừng hoặc bố trí neo tốt hơn. Có thể gập đôi lại và vắt đôi qua vai.
• Dây ba (180 cm) rất tốt khi cần buộc quanh các tảng đá lớn, hoặc nối 3 điểm chốt để tạo ra một hệ thống neo. 
• Dây ngắn (nhỏ hơn 30 cm) có thể dùng để buộc chốt hoặc các mục đích khác.
• Bạn cũng có thể kết hợp dây nối với 2 móc treo leo núi để tự làm móc dây hai đầu như đã nói ở trên.

Chiều rộng dây nối

Dây nối có thể có bản rộng từ 8 mm - 18 mm. Nói chung, dây bé hơn thì sẽ gọn nhẹ hơn nhưng dây rộng hơn lại thường bền hơn.

Chất liệu dây nối

Từ lâu, chất liệu chính được dùng để sản xuất dây nối leo núi là nylon. Polyester cũng được dùng nhưng không phổ biến bằng. Trong những năm gần đây, các loại dây làm từ nhựa siêu cao phân tử (Ultra-high-molecular-weight polyethylenes - UHMW PE) cũng dần phổ biến hơn. Một số loại dây đai cũng được sản xuất bằng cách kết hợp nylon với loại nhựa này.  

Chất liệu của dây nối ảnh hưởng đến trọng lượng, độ bền, tuổi thọ, khả năng sử dụng cũng như giá thành của một sản phẩm:

Ưu điểm của dây nối nylon

• Chi phí thấp.
• Giữ các nút tốt hơn và khỏe hơn do khả năng co giãn cũng như kết cấu của loại chất liệu này.
• Khả năng co giãn và nhiệt độ nóng chảy cao hơn, giúp khả năng chịu lực từ các cú ngã tốt hơn.

Ưu điểm của dây nối nhựa siêu cao phân tử UHMW PE:

• Siêu nhẹ do tỉ lệ giữa độ bền/trọng lượng của chất liệu cao.
• Có khả năng chống tia cực tím tốt hơn.

Miễn là bạn thắt nút cẩn thận và tránh các cú ngã nguy hiểm, bạn vẫn có thể dung dây làm từ nhựa siêu cao phân tử để leo núi.

Dây đai

Hầu hết người leo núi truyền thống thường sử dụng thêm dây đai để tạo ra dây nối tùy ý nhằm kéo dài hoặc bố trí neo. Dây đai thường được bán theo mét, theo cuộn hoặc theo từng khúc.   

Các loại dây đai

Có 2 loại dây đai chính:

• Dây đai dạng ống chuyên dùng để leo núi. Dây đai dạng ống thường khỏe và bền hơn dây dẹt có độ rộng tương tự. Loại này cũng dẻo hơn vì thế các nút dây thường dễ thắt hơn và chắc hơn.
• Dây đai dạng dẹt thường được dùng để thay thế quai ba lô bị hỏng, thang dây leo núi hoặc dùng để buộc trang bị. 

Đường kính dây đai

Dây đai dạng ống thường có đường kính dây 1 inch (2.54 cm) và ⅝ inch (1.5 cm). Một inch là đường kính dây chuẩn để nối với điểm chốt, còn loại ⅝ inch thường dùng để làm dây nối. (Dây đai dạng dẹt có bản rộng khá đa dạng, phổ biến nhất là loại 2 inch và 1 inch)

Các hoạt động sử dụng dây đai

Dây đai dạng ống cỡ lớn thường dùng để leo núi hoặc trong quân sự. Loại dùng để leo núi sẽ dày, nặng và trơn hơn; trong khi dây đai dùng trong quân sự thường mỏng, nhẹ hơn và có bề mặt thô ráp hơn. Cả hai loại này rất bền, nhưng dây đai leo núi có thể chịu lực lớn hơn một chút và dễ thắt hơn, các nút buộc cũng chắc hơn. 

Chất liệu dây đai

Dây đai chỉ được làm từ sợi từ nylon. Nếu bạn tự làm dây nối, hãy buộc dây đai nylon và để thừa ra ít nhất khoảng 5 cm đề phòng dây dãn.

Dây dù

Dây dù thích hợp để làm dây nối tùy chỉnh, có thể dùng để bố trí neo, các nút thắt lớn hoặc tiếp đất. Dây dù có đường kính từ 1 mm đến 9 mm thậm chí lớn hơn, thường được bán theo mét hoặc theo đoạn cỡ 10 - 20 mét.

Chất liệu dây dù

Tương tự dây nối, dây dù được là từ hai loại chất liệu khác nhau là Perlon (một loại nylon) và nhựa siêu cao phân tử.  Chất liệu ảnh hưởng đến trọng lượng, độ bền, khả năng sử dụng và giá thành của sản phẩm:

Ưu điểm của dây dù nylon Perlon: 

• Giá thành rẻ.
• Giữ nút tốt hơn và nút chắc hơn nhờ khả năng co giãn cũng như kết cấu của loại chất liệu này
• Khả năng co giãn và nhiệt độ nóng chảy cao hơn, giúp khả năng chịu lực từ các cú ngã tốt hơn.

Ưu điểm của dây dù nhựa cao phân tử UHMW PE:

• Siêu nhẹ do tỉ lệ giữa độ bền/trọng lượng của chất liệu cao.
• Khả năng chống tia cực tím tốt hơn

Các cách sử dụng dây dù phổ biến

• Dây cuộn dự phòng: Dùng một dây dù nylon, đường kính 7 - 8 mm, dài 5 - 10 mét, hoặc loại nhựa cao phân tử siêu bền và thắt hai đầu dây lại. Sử dụng một nút nối dây câu đôi cho dây dù Perlon hoặc nút nối dây câu ba cho dây dù loại nhựa cao phân tử. Bộ dây cuộn này sẽ giúp bạn những khi cần bố trí hệ thống neo đa điểm hoặc hệ thống neo cá nhân tùy chỉnh.

• Vòng đỡ cá nhân: Dùng 1 mét dây dù Perlon loại 5 - 8mm và dúng nút nối dây câu đôi buộc lại. Đây là độ dài thích hợp để tạo một nút dây tự khóa hoặc nút thắt đầu chim để dùng như một phanh dự phòng khi tiếp đất. Những vòng này khá dễ cầm, tuy nhiên bạn sẽ cần kinh nghiệm để quyết định chiều dài vòng dây phù hợp là bao nhiêu.

Số lượng trang bị

Số lượng trang bị bạn mang theo và cách bố trí chúng sẽ rất đa dạng, tùy theo tình hình thực tế. Một bột trang bị cơ bản có thể cần tới 12 dây nối đơn, 4 đến 6 dây nối đôi và 2 dây ba (hoặc 2 bộ dây cuộn) để làm neo.

Các yếu tố khác như hình thức leo núi, khoảng cách, đặc điểm địa hình, cũng như phong cách leo của bạn đều đóng vai trò quan trọng khi sắp xếp bộ trang bị.  

Tuổi thọ dây nối, dây đai và dây dù

Tất nhiên dây nối, dây đai và dây dù của bạn sẽ không dùng được mãi. Kể cả khi không dùng đến, bạn cũng nên thay thế chúng sau 10 năm.

Nếu sử dụng cẩn thận và không bị ngã nghiêm trọng thì tuổi thọ của một dây nối khâu sẵn là 2 đến 5 năm. Tuổi thọ thực của dây phụ thuộc vào mức độ sử dụng, điều kiện thời tiết hoặc các hư hỏng khác. Hãy thay dây ngay nếu bạn thấy có các dấu hiệu sau:

• Một vết rách hoặc lỗ ở dây đai.
• Vùng bị cháy, đốt hoặc tan chảy.
• Sợi dây đai hoặc mũi khâu bị bung ra.
• Bị sờn mạnh do tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời.
• Bị đổi màu do tiếp xúc với các chất lỏng gây hại.

Ngoài ra, bạn cũng nên thay dây nối nếu nó đã phải chịu vài cú ngã, hoặc bất kỳ sợi dây nào bạn không tin tưởng độ an toàn của nó.

Các loại dây nối khác 

Dây nối treo trang bị: là vòng dây nylon nhỏ có đệm, thường được đeo chéo qua vai, dùng để treo tất cả thiết bị bảo hộ, các loại dây hay móc treo bạn sẽ dùng, nhất là khi leo núi truyền thống.

Thang dây leo núi: Rất cần thiết khi bạn leo núi hoàn toàn sử dụng thiết bị hỗ trợ, thường làm từ dây đai bản rộng 1 inch với 4 đến 8 bậc, để bạn có thể leo lên trên sau khi đã đóng xong neo bám.  

Giá trang bị: gồm rất nhiều vòng dây nối liên tiếp nhau, được tách riêng bằng nhiều đoạn khâu dày. Đây cũng là trang bị cực kỳ thiết yếu khi leo núi hoàn toàn sử dụng thiết bị hỗ trợ, để bạn treo tất cả những gì cần thiết cho một chặng leo núi, nhất là thang dây.  

DUKI Hoàng